yeraltından notlar

Bugünlerde ikinci kez okuduğum Dostoyevski romanı. İnsan ruhunun karmaşıklığına ayna tutan oldukça derinlikli bir eser. 25 yıl önce okuduğumda da beğenmiştim, yine beğendim.

Roman "Ben hasta bir adamım... Kötü bir adamım. Suratsız bir adamım ben" cümleleriyle başlar. Anlatıcı bizleri kötü, hasta, irrasyonel olma halinin insan doğasından kaynaklandığına ikna etmek ister gibidir.

Yeraltından Notlar Dostoyevski'nin yaşam görüşünü bizlere büyük bir ustalıkla sunduğu bir tür felsefe kitabıdır aslında. Kafka ve Camus gibi yazarları etkileyerek varoluşçu felsefeyi doğuran kaynak eserlerden biridir.

Dostoyevski hiç kuşkusuz eşsiz bir hırsa ve dehaya sahip bir tarihsel kişilik. Özellikle 1989 yılında komünizm yıkıldıktan sonra kitapları bütün dünyada yenilenen bir ilgiyle takip edilmeye başlandı.

Varoluşçu felsefenin en önemli sıkıntısı bu felsefenin Nietzsche, Dostoyevski gibi hazırlayıcılarının kendi öznel ruhsal durumlarından yola çıkarak insanlık hakkında genellemelerde bulunmaları. Felsefeleri değerli olmakla birlikte insanlığın tamamını tanımlamak, tarif etmek konusunda yetersiz kalıyor.

Psikolojinin büyük üstadı Dostoyevski Yeraltından Notlar'da insan ruhunun oldukça detaylı bir portresini çizmiş. Ülkemizde çok sevilen bu eser aynı isimle tiyatroya ve Zeki Demirkubuz tarafından Yeraltı adıyla filme de uyarlanmış durumda.

Çarpıcı bir başlangıcı ve sonu olan romanı tüm edebiyatseverlere tavsiye ederim.