Nederlands #3: Oma’s gehaktballen

oaldamster (68)in #nl • 5 years ago (edited)

{En een beetje Oaldamster plat.}

Zelf ben ik er nog niet helemaal uit of ik dat wel zo'n goede kreet vind. Oma’s gehaktballen, bij mij komen er dan gelijk vragen omhoog als: “Hoe oud zijn die, zijn ze dan nog wel lekker en vind Oma dat wel goed?” Als u moeite hebt om deze gedachtegang te volgen, maak u niet druk, dat fenomeen is mij bekend. Vervelend wellicht wel dat als u dit de volgende keer tegen komt bij een eetgelegenheid dat u er toch even anders naar kijkt. En u zich wellicht ook gaat afvragen wat er mee bedoeld wordt. Hopelijk zijn het dan niet van die waterballen die de hele dag in hete vocht hebben staan pruttelen.

U weet wel, die in zo'n aluminium bak onder water en vet staan, ergens op de bar, of naast de kassa. Men vindt ze in menig kantine en kroeg. De geur en smaakstoffen spatten u tegemoet. Dan komt er zo'n bal op een bordje, vorkje er bij. Soms zelfs een mes en zo'n papieren scheurzakje met wat door mag gaan voor echte Franse mosterd. Steevast ligt er wat vocht met bruine jus onder de haast perfect ronde bal. Hier en daar met vers witbroodje geserveerd als complete maaltijd. Ideaal bruin aan de buiten kant, wat zegt dat zo'n bal gehakt wel de lekkerste van de wereld moet zijn. Totdat u het geval open maakt en er toch een andere indruk komt.

Waterig, kunstmatig rood van binnen en dan die hap die bevestigd dat het hier inderdaad om een waterbal gaat. En hoeveel mosterd u er ook op tieft, het blijft even doorzetten en heel doorslikken die hap. Het is waar dat als er al wat alcohol genuttigd werd dat dit de smaak sensatie ietwat verdooft, maar in die fase is alles wel te pruimen. In de vernieuwde zaak van Slagerij Hofman zult u alles behalve deze ballen dan ook tegen komen. Het ziet er overigens prachtig uit, jammer dat het ‘professioneel’ dichtgetimmerde daarnaast de rest zo armzalig doet lijken in ’t Rond. Lijkt mij voor de rest ook slecht zakendoen zo. Doe er wat full-colour prints op en maak handig gebruik van verlichting, in de sfeer van het jaar en hoppa, ook daar is het weer goed toeven.

Slagerij Hofman was eerst in de stijl van die van Oosterhof verder gegaan. Die ging op een bepaald moment hard in de groei. Wellicht te hard? Deel van de stijl binnen in de slagerij in die tijd vorm gegeven. Subtiel tafelkleed motief, blauw, wit en rood geblokt. Cliché, ik weet het, maar gek genoeg werkt het. En ik kan zeggen dat ik, ook al ben ik flexitarier, die nog zelden vlees eet eigenlijk, toch een zekere uitnodiging voel bij de vernieuwde huisstijl en inrichting daar in ’t Rond. Hopelijk keert de Lidl snel weer terug naar hun oude plek, want dat pand waar ze nu zitten straalt iets naargeestig uit. Toch eens kijken hoe André zijn gehaktballen noemt de volgende keer als ik er langs ga.

Toch heb ik ook een positieve beleving bij Oma’s gehaktballen. Niet dat ze er al honderd jaar liggen of zo, maar een smaak herinnering en ik gok ook dat de betreffende kreet zich daar op richt. Mijn beide Oma’s konden heerlijk koken, met liefde, zoals ze geleerd hadden dat die door de maag ging. Het waren andere tijden, ach u weet wel, melancholie. In de tijd dat er nog geen kinderen in winkels werkten en je niet schrok als er iemand van amper een meter hoog je verteld waar de hagelslag ligt. Moderne tijd meneer, net wat u zegt en volgens sommige mensen is dat allemaal heel gewoon, de vooruitgang, wat dat ook mag zijn. Die is altijd goed, volgens mij een dooddoener, want het jaar draait ook gewoon door, ook een vorm van vooruitgaan in de tijd. Toch krimpen de 30 plussers onderwijl en blijven alleen neus, oren en nagels doorgroeien. Oh en hier en daar haar in oren en neus, terwijl het op andere plekken zomaar wegvalt. Maar ik dwaal af…

In dierbare herinneringen, mijn Oma’s kookten heerlijk, wisten ook altijd precies wat hun kleinkinderen graag aten, hoe uit de kluiten ze inmiddels ook waren gewassen. Weet nog de draadjesvlees bij Oma van Pa’s kant, hij is zelf inmiddels ook al weer 12 jaar uit de tijd. De hele dag stond het te sudderen, totdat het in reepjes haast uiteen viel. De sjuu zo zwart dat Piet zich er mee kon insmeren, in plaats van de schoorsteen leeg te pulken. Uitjes er bij in en de geur van spruiten en aardappelen, zo kruimig en altijd met een beetje boter, want dat was goed voor je. Dampend de potten op tafel. Iedereen schoof dan aan, krap, Muntendammer gezelligheid. Op tafel een rood-blauw-wit geblokt tafelkleed, wat later mij weer inspireerde tot een ontwerp voor een klant. Schemerduister buiten, kaarsen hier en daar aan. En als de jus dan over de uiteengevallen aardappelen viel… Ja, mijn liefde voor eten komt toch ook daar ergens vandaan. En de smaak van die draadjesvlees heb ik verder nog nooit ergens mogen herbeleven. Maar die van de gehaktballetjes van Oma van Ma’s kant wel.

Persoonlijk houd ik van het goede leven welke juist door eenvoud uitblinkt. Geen honderd gangen menu voor mij, maar liever een bord en een stoel bij een tafel, veel minder lang onderweg. Als u er wel van houdt ook prima, dat ene erwtje op uw bord met een blaadje van een of andere boom er op. Je wilt dan ook weten dat je er voor betaald hebt, of niet dan? Zet mij een diep bord voor, kwak er een ferme schep stamppot wortels op, geef me een lepel er bij en ik ben al tevreden. Maar voor ieder haar of zijn eigen meug. Twisten over smaak kan, maar is eigenlijk zonde van de tijd. Net als de keuze tot het eten van minder vlees en dan het liefst ook nog bewust biologisch. En natuurlijk ook nog met verantwoorde producten uit eigen regio. Zoals de Oldambtster Kookgarage van Gerrit Blaauw uit Oostwold dat doet.

Omdat ik weet dat Gerrit zich als professionele kok sterk maakt voor gezond, verantwoord en lekker eten, met liefde voor het vak bereid, promoot ik hem graag. Zeker voor de feestdagen. Want ik zie vele kant-en-klare massa producten voorbij komen, vol allerlei E-nummers en zonder enige voedingswaarde. Ook bij catering bedrijven, die dat weer massaal inkopen, je ziet het er op de foto’s van af dat het massa productie is. Afijn, u begrijpt het wel, liever anders, beter, gezonder, smaakvoller, zonder die zurige azijn beleving op de achtergrond. Het zal er vast voor zorgen dat het product langer houdbaar is hoor, maar ten koste van wat? Dan maar een flinke glas met alcohol er bij en brood zo vers dat je het nog wel een keer zou kunnen kneden en afbakken.

De reden dat ik dit stuk afsluit met de Oldambtster Kookgarage ligt weer in lijn met Oma’s gehaktballen. Want mijn andere Muntendammer Oma maakte rond deze tijd van het jaar haar fameuze gehaktballetjes. In echte jus, vol en rond van smaak en geen spons vol water die je zo op je bord uit kunt knijpen. Nee, van deze Oma’s gehaktballetjes, daar genoot je van. Mosterd? Zeg, wou je Oma beledigen!? Zonder, mosterd, zonder mayo, iedere saus was overbodig. Als er een niet ingewijde was die bij voorbaat al ging vragen om mosterd of mayo, dan werd het doodstil in de kleine kamer. “Pruif non mor eerst ais eemn zunder, din proatn we wieder…”, zei Opa dan. En dan moest je wel over heel veel eigendunk beschikken wilde je dan nog om de echte Veendammer mosterd te vragen. Bovendien deed je dat in Muntendam toch al niet. Dat was namelijk als vloeken in de kerk. Dei oet Aainrum, was dan wel weer oké, maar dan alleen bij een kabbenoatje.

Rond de tijd van Sunnekloas, Kearst en Oal en Nei, was het steevast Oma’s gehaktballetjes en op Oaljoardag Opa’s euliekoukn. De smaak van die gehaktballetjes is mij altijd bijgebleven, knoflook zat er in en ui, weinig zout, sambal, kruidnagels (?), beschuit kruimels en ze badderden lekker in een bruine jus. Had graag het recept geweten, maar zo'n zestien jaar terug heeft ze dat voor altijd met zich meegenomen. En ik dacht dat ik die smaak nooit weer zou proeven. Tot ik de gehaktballetjes van de Oldambtster Kookgarage eens mocht proberen. En die komen toch wel heel dicht in de buurt van mijn smaakherinnering van mijn Oma’s gehaktballetjes. Maar ja, Gerrit houdt het recept natuurlijk liever voor zichzelf. En uit betrouwbare bron weet ik dat hij met iets heel leuks bezig is op menu gebied en daar zouden zijn gehaktballetjes heel goed bij passen.

Maar reserveer op tijd bij hem, want de feestdagen zijn al dichterbij dan u denkt. En ik zal toch ook die Oma’s gehaktballen in het centrum van Winschoten, Oldambt eens proberen. Wie weet weten ook zij mij nog te verassen…

Nota Bene

Dit is een ietwat aangepaste herpublicatie van een van mijn Tumblr blog-items uit eind 2015, nu vastgelegd in de blokketting. Ondernemer Gerrit Blaauw {GB} is inmiddels verhuist naar 'De Toekomst' in Scheemda, heeft het druk met 'De BBQ bus' en allerlei andere projecten.

Belevingsfabriek 'De Toekomst' (Scheemda, Oldambt) was in februari 2019 de nieuwe thuislocatie van het Grasnapolsky festival. En deze zomer is er locatie theater te beleven. Daarin ga je (letterlijk) mee op reis door de geschiedenis van Oost-Groningen. Een totaal belevenis, inclusief de innerlijke verzorging van de mens, met de mogelijkheid tot een Grill maaltijd vooraf. (En dan kunt u GB zowaar in den levende lijve zien als een van de locatie acteurs...)

Het stuk het 'Onderweg naar de Toekomst', meer info: https://theaterdetoekomst.nl/praktische-informatie/

Kaarten zijn online te bestellen: https://www.vanplan.nl/uitje/onderweg-naar-de-toekomst-fabriek-de-toekomst-scheemda-38713458

PS Dit stuk is wederom niet gesponsord, dit doe ik omdat het kan...

#nederlands #verhalen #de-toekomst #palnet