Od Statycznego Klasycyzmu do Hellenistycznego Dynamizmu VII- Apelles - Wybitny Malarz.

Zarówno klasyczne, jak i hellenistyczne malarstwo ścienne i sztalugowe pozostawia dziś najwięcej niejasności. Źródłem informacji o malarstwie tej epoki są malowidła ścienne domów rzymskich, wzorowane na hellenistycznych pierwowzorach. W malarstwie używano czterech barw: czarnej, białej, czerwonej i brązowej. W końcu okresu klasycznego malarstwo greckie operowało już pełną polichromią, to znaczy dowolną ilością barwników. Używano tonów łamanych i zgaszonych (Majewski, 1956: 644).

Szkoła Sykiońska z malarzem Pauzjaszem na czele pozostawiła dzieła, które nie przetrwały do dzisiejszych czasów. Miała decydujący wpływ na ukształtowanie malarstwa pompejańskiego. Wprowadzono innowacyjne techniki, w tym pejzażu stanowiącego tło dla postaci w walce, bądź na polowaniu. Bywało, że pejzaż dominował nad postaciami, choć ten wniosek wysnuto na podstawie rzymskich kopii. (Boardman, 1992: 253). Sykion to także miasto rodzinne Lizypa oraz tu studiował Apelles, słynący z przedstawień Aleksandra i Afrodyty.

Już w starożytności Apelles uznany był za najwybitniejszego malarza. Dziś jednak nie dysponujemy żadnym jego dziełem, aby móc odnieść się do tej opinii. Działał w Efezie, na wyspie Kos, a następnie, zyskawszy przychylność Aleksandra Macedońskiego, uzyskał tytuł i wyłączność na jego malarskie portrety. Słynny jest „pojedynek”, jaki Apelles stoczył z Protogenesem na Rodos. Jak podaje Pliniusz, przybywszy, ale nie zastawszy gospodarza, Apelles namalował precyzyjną, cienką linię na stojącej w pracowni Protogenesa sztaludze i przykazał strzegącej miejsca kobiecie, aby przekazała, że Protogenes oczekiwał „tego oto”. Protogenes pozostawił jeszcze cieńszą kreskę i polecił przekazać strażniczce, aby przekazał Apellesowi, że „oto jest ten, którego szuka”. Protogenes uznał się za pokonanego, gdy Apelles uzyskał jeszcze doskonalszy efekt. Obraz ten przetrwał do roku 64, gdy spłonął w pożarze za rządów Nerona.

„Kalumnia” to alegoryczny obraz, który Apelles stworzył zainspirowany intrygą, której stał się przedmiotem, a którego treść znamy z opisu Lukiana. Mężczyzna z wielkimi uszami (alegoria Podejrzenia) siedzi po jego prawej stronie i wyciąga dłoń do Obmowy. Ta, biegnąc rwie za włosy przestraszonego młodzieńca, który wzywa bogów na świadków swojej niewinności. Obok Podejrzenia stoją: Nieświadomość i Nieufność. Obmowę prowadzi Zawiść, a za nimi podąża Żal w postaci kobiety o czarnych szatach, która ze wstydem patrzy na nadchodzącą Prawdę. Obraz Apellesa musiał wywierać ogromne wrażenie na współczesnych mu odbiorcach, głownie ze względu na bogatą ekspresję i mimikę bohaterów. Inspiracją malowidła była intryga, której ofiarą padł artysta podczas pobytu na dworze Ptolemeusza I.

Obrazy Apellesa miały wyróżniać się jasnością kolorów, którą uzyskiwał przez użycie farb laserunkowych (Ostrowski, 1994). W późniejszym okresie Apelles począł wprowadzać szary laserunek, przez co kolory wydelikatniały. Laserunek ten nazywano atramentum . Pliniusz donosi, że Apelles był bardzo wydajnym artystą, wyznającym dewizę nulla dies sine linea – żadnego dnia bez kreski. Mimo, że uznawał wyższość innych artystów, np. Melantiosa pod względem kompozycji, Apelles cenił swoją umiejętność nadawania pracom specyficznego wdzięku. Jako pierwszy namalował postaci usytuowane plecami do widza.

Apelles miał dość bliskie relacje z Aleksandrem Wielkim, unikał jednak przesadnej czołobitności. Oddał króla na licznych malowidłach, a ponadto tworzył obrazy o treści alegorycznej: Triumf Aleksandra, Spętana Wojna, Tyche i Chiaris oraz personifikował zjawiska naturalne. Apelles chętnie malował zwierzęta, a według Pliniusza żywe konie żwawo reagowały na widok tych namalowanych przez mistrza.

Najsłynniejszym jego działem była Afrodyta Anadyomene (Wynurzająca się z wody), która po zakupie przez Rzym zawisła w Forum Romanum. Opiewana przez kolejne stulecia, Afrodyta wpłynęła na malarstwo epoki hellenistycznej. (Nowicka,1988: 70-73). W taki sposób oddał malowidłu hołd Antypater z Sydonu, poeta z II w. p.n.e.: