Prawomocność formalna oraz prawomocność materialna

Prawomocność formalna- niezaskarżalność aktu administracyjnego polegająca na tym, że strona nie może spowodować uchylenia lub zmiany aktu przez wniesienie zwyczajnego środka prawnego np. odwołanie. Akt prawomocny formalnie nie może być zmieniony albo zniesiony na skutek wniosku strony. Jest dla niej wiążący i tworzy dla niej prawo. Akt administracyjny nie jest zatem formalnie prawomocny dopóki stronie przysługuje prawo wniesienia zwyczajnego środka prawnego. Ta prawomocność formalna powstaje więc z chwilą upływu terminu do wniesienia zwyczajnego środka prawnego albo z chwilą wydania aktu od którego nie przysługuje środek prawny. Jest to więc instytucja ściśle procesowa polegająca na niemożności wniesienia zwyczajnych środków prawnych i w następstwie tego na ustaleniu stosunku prawnego między organem który akt wydał, a podmiotem, który na podstawie tego aktu uzyskał uprawnienia.

Prawomocność materialna- polega na tym, ze akt administracyjny nie może być zmieniony ani zniesiony na skutek wniosku strony ani też przez organ z urzędu aktem równorzędnym, akt prawomocny materialnie wiąże zarówno strony jak i organy. Oznacza niewzruszalność aktu i jest to pojęcie szersze od prawomocności formalnej. Czyli akt prawomocny materialny jest jednocześnie prawomocny formalnie, ale tego twierdzenia nie można już odwrócić. Prawomocność dotyczy aktów adresowych do strony, a więc aktów na podstawie których ktoś nabył już uprawniania indywidualne. Z tej przyczyny prawomocność nie obejmuje aktów administracyjnych wewnętrznych ani tez poświadczeń. Dotyczy włącznie aktów zewnętrznych kształtujących konkretną sytuacje prawną adresatów. Prawomocność oznacza również niemożność uchylenia lub zmiany aktu przez akty równorzędne ale nie oznacza „odporności” na akty prawne wyższej rangi. Dlatego ustawy i akty wydane na jej podstawie mogą spowodować utratę mocy obowiązującej aktów administracyjnych z tym, że ustawodawca powinien chronić prawa nabyte i nie powinien korzystać z możliwości pozbawiania w drodze ustawowej uprawnień indywidualnych nabytych w drodze aktów administracyjnych. Nie chroni przez wywłaszczeniem prawa- w określonych sytuacjach decyzje administracyjne ostateczne mogą być zmienione. Zgodnie z KPA naczelny organ administracji (wojewoda też) może uchylić zmienić w niezbędnym zakresie każdą decyzję administracyjną (ostateczną) jeżeli inny sposób nie można usunąć stanu zagrażającego życiu, zdrowiu ludzkiemu albo zapobiec poważnym szkodom w gospodarce lub dla ważnych interesów państwa. Strona, która poniosła szkodę w wyniku uchylenia lub zmiany w tym trybie ma prawo do odszkodowania za rzeczywista szkodę (poniesioną) –damnum energens i utracone korzyści(lucrum cessans)

Źródło : Prawo administracyjne. Część ogólna. Autor Ochendowski Eugeniusz
Grafika : https://pixabay.com/pl/sprawiedliwo%C5%9Bci-pomnik-2060093/