[Zdarzyło to się...] 104 lata temu. Otwarcie Kanału Panamskiego
Zdarzyło się... 104 lata temu, w dniu 7-go czerwca 1914 roku pierwszy statek przepłynął przez Kanał Panamski, ten fakt nie został dostrzeżony przez ówczesną prasę. Był to SS Cristobal, który przewoził ładunek cementu do budowy infrastruktury związanej z kanałem. Co doprowadziło do powstania tej bardzo ważnej przeprawy?
Statek na Kanale Panamskim w 1914 roku
O ile wiem, pierwszym, który wpadł na pomysł budowy Kanału Panamskiego był cesarz rzymski Karol V Habsburg w XVI wieku. Szukał on sposobu na rozwiązanie problemu związanego z ryzykownym transportem złota z Ekwadoru i Peru do Hiszpanii. Zamówił on przeprowadzenie analizy możliwości przekopania kanału, aby uniknąć długiej, trudnej i niebezpiecznej drogi morskiej wokół Cape Horn. Transport tak dużych ilości złota setki kilometrów lądem przez dżunglę nie wchodził w grę. Niestety wyniki analizy nie przyniosły rezultatów, które mogłyby skutkować rozpoczęciem budowy, pomysł został porzucony na następne trzysta lat, kiedy to ponownie Hiszpanie rozważali możliwość budowy przeprawy, i po raz kolejny porzucili ją z uwagi na zbyt dużą trudność realizacji. Dżungle, góry, choroby i logistyka sprawiły, że projekt był nieosiągalny dla Hiszpanów.
W 1879 roku francuska korporacja Compagnie Universelle du Canal Interocéanique pod przewodnictwem Ferdinanda de Lesseps zdecydowała, że budowa kanału nie tylko jest możliwa do wykonania, ale można będzie jeszcze na tym zarobić. Ferdinand de Lesseps zasłynął budową Kanału Sueskiego, więc gdy stwierdził, że można zrobić przeprawę między dwoma Amerykami, ludzie mu uwierzyli, a dzięki pomyślnej budowie kanału w Egipcie nie miał problemów z przyciągnięciem inwestorów. Terytorium, na którym planowano budowę należało wtedy do Kolumbii, Lesseps zawarł więc porozumienie z rządem kolumbijskim na budowę kanału. Niestety budowa przeprawy przez dżunglę była o wiele trudniejsza niż w przypadku Kanału Sueskiego.
Budowa kanału okazała się katastrofa, pochłonęła ogromne środki pieniężne i tysiące ludzkich ofiar. Kosztorys budowy kanału opierał się na doświadczeniach związanych z budową Kanału Sueskiego, ale w Ameryce Środkowej panowały zupełnie inne warunki klimatyczne, ukształtowanie terenu, a także przekupstwa i skandale korupcyjne doprowadziły do bankructwa francuskiej korporacji, oraz poważnie zagroziły III Republice Francuskiej, która dała jej gwarancje rządowe. Do 1890 roku francuski wysiłek kosztował życie około 20 tysięcy robotników, którzy w większości zmarli w wyniku chorób tropikalnych (malarii i żółtej febry).
Ferdinand de Lesseps
Lesseps został osądzony i skazany na 5 lat więzienia i ogromną grzywnę, wkrótce jednak został zrehabilitowany. Nie dożył ukończenia budowy kanału. Na jego nagrobku wyryto jeden z najbardziej znanych palindromów:
"A MAN A PLAN A CANAL PANAMA".
W porażce Francuzów interes zwietrzyli Amerykanie, stratedzy z Waszyngtonu doszli do wniosku, że Kanał Panamski będzie miał kluczowe znaczenie dla Stanów Zjednoczonych, zarówno dla celów militarnych jak i handlowych. Wojna hiszpańsko-amerykańska uświadomiła im znaczenie takiego rozwiązania, szczególnie gdy pancernik USS Oregon przez dwa miesiące płynął z portu w Seattle w rejon misji bojowej na Morzu Karaibskim. Była to sytuacja bardzo niekomfortowa, dlatego Kongres USA postanowił wykupić za 40 milionów dolarów od Francuzów ich niedokończoną inwestycję, kolejne 10 milionów zaoferowali dla rządu Kolumbii za przejęcie praw do budowy kanału, które wcześniej wykupili Francuzi. Francuskie konsorcjum zaakceptowało ofertę Amerykanów, natomiast kolumbijski rząd ją odrzucił.
Prezydent Teodor Roosevelt wysłał pancernik Marynarki Wojennej USA do Panamy w celu „ochrony życia Amerykanów”, zachęciło to panamczyków do rewolucji, w wyniku której ogłoszono niezależności od Kolumbii i powstało państwa Panama. Po latach Roosevelt powiedział, że był gotowy do siłowej okupacji Panamy, ale rewolucja panamska rozwiązała ten problem. W konsekwencji tych ruchów niepodległościowych Amerykanie zajęli miejsce Francuzów i przystąpili do kontynuacji budowy kanału w 1904 roku. Był to projekt rządowy, pod kierunkiem prezydenta Roosevelta. Aby zmniejszyć umieralność robotników powodowane malarią i żółtą febrą, prezydent Roosevelt zadbał, żeby prośby lekarzy były realizowane w pierwszej kolejności, ponadto włożono ogromny wysiłek w osuszanie bagien, co poskutkowało drastycznym zmniejszeniem się liczby komarów w ciągu kolejnych dwóch lat.
W dalszym ciągu jednak postępy w budowie kanału były niezadowalające dla Prezydenta, w konsekwencji zwolnił cywilnych inżynierów odpowiedzialnych za budowę, zastąpił ich inżynierami armii amerykańskiej z pułkownikiem George’m Goethalsem na czele. Dowodził on teraz „armią” 40 tysięcy robotników, których celem było jak najszybsze zbudowanie przeprawy. Było to właściwe posunięcie, gdyż tempo prac przyśpieszyło.
Mapa kanału
W dniu 7-go czerwca 1914 roku Kanał Panamski został otwarty dla ruchu, a pierwszy statkiem, który go przepłynął był wspomniany SS Cristobal. Koszt budowy kanału przekroczył 350 milionów dolarów, co było kwotą o 27 milionów dolarów niższą od przewidzianego budżetu. Pułkownik Goethals i jego „armia” wykonali świetną robotę.
Obecnie każdego roku przez kanał przepływa około 15 tysięcy statków i jednostek pływających, przy czym każdy z nich płaci stosowną do wielkości statku opłatę. Najniższa opłata, jaką kiedykolwiek zapłacono, to 36 centów, tyle zapłacił Richard Halliburton w 1928 roku, gdy przepłynął kanał wpław.
Generał George W. Goethals
Co się stało z generałem Goethalem? W 1914 roku został awansowany do stopnia generała dywizji i został mianowany Gubernatorem Strefy Kanału. Z armii odszedł dwa lata później, ale wkrótce został powołany przez prezydenta Wilsona od czynnej służby w 1917 roku w związku z I wojną światową. Przez resztę wojny pełnił funkcję Naczelnego Kwatermistrza i ponownie przeszedł na emeryturę w 1919 roku.
Rząd Stanów Zjednoczonych po zakończeniu budowy kanału w dalszym ciągu kontrolował go i otaczającą go Strefę Kanału Panamskiego, do czasu gdy w 7 września 1977 roku prezydent Jimmy Carter podpisał traktat w sprawie trwałej neutalności i funkcjonowania kanału, na mocy którego Panama przejęła pełną prawo do terenu i kontrolę nad kanałem w 1999 roku, a Kanał Panamski od tego czasu jest zarządzany i obsługiwany przez panamski rząd.
W 2006 roku prezydent panamy Torrijos ogłosił paln rozbudowy kanału, żeby umożliwić przeprawę jeszcze większych statków, planowane oddanie do użytku „powiększonego” kanału miało się odbyć w 100 rocznicę otwarcia, ale opużniło się o 20 miesięcy i dopiero w czerwcu 2016 roku oddano do użytku rozbudowany kanał, który obecnie może obsługiwać jednostki do 49 m szerokości, 366 metrów długości i zabierające do 14 tys. kontenerów.
Nowe śluzy Agua Clara (po stronie Oceanu Atlantyckiego)
Subiektywne opracowanie, które ma na celu przybliżyć czytelnikowi w sposób przystępny wydarzenia historyczne, wspomagałem się materiałami z Wikipedii i innymi. Obrazy pochodzą z Wikimedia na licencji CC0.
Świetny artykuł, dobrze się czyta. Pozdrawiam.