[Zdarzyło to się...] 309 lat temu. Klęska szwedzka w bitwie pod Połtawą
Zdarzyło to się… 309 lat temu, w dniu 8-go lipca 1709 roku armia carska pod osobistym dowództwem cara Piotra I Wielkiego pokonała siły szwedzkie dowodzone przez króla szwedzkiego Karola XII, przy pomocy wielce intrygującego hetmana Iwana Mazepy, ponadto siły szwedzkie były wspierane przez polską chorągiew kawalerii (około 1000 żołnierzy). Bitwa ta przeszła do historii jako bitwa pod Połtawą i zapoczątkowała koniec mocarstwowej pozycji Szwecji, jednocześnie zwycięstwo Rosjan awansowało ich z pozycji mocarstwa regionalnego do pozycji wielkiego mocarstwa światowego.
W związku ze znaczącą rolą jaką Szwecja odegrała w trakcie wojny trzydziestoletniej (1618-1648) jej potęga na północy kontynenty urosła do imperialnych proporcji. Młody król szwedzki Karol XII Wittelsbach miał w tym wiele zasług.
Był on przeciwieństwem zniewieściałych monarchów XVIII wieku z pudrowaną peruką. Uważam go za wyjątkowo wybitnego człowieka i żołnierza, który dzielił wszelkie trudy żołnierzy którymi dowodził i prowadził do walki. Jego imperialna ekspansja obejmowała wiele obszarów, ale jego celem było zdobycie Moskwy, co doprowadziło do bitwy z armią carską pod Połtawą (obecnie terytorium Ukrainy).
Przedstawienie szczegółów bitwy zajęło by mi kilka postów, jak zwykle w przypadku starć dwóch wrogich armii walka była niezwykle brutalna i krwawa. Król Karol I, który został ciężko ranny w bitwie, uciekł do Turcji, gdzie został internowany w Varnițy w pobliżu Bender, wraz z hetmanem Mazepą i około 1500 żołnierzami. Przebywają w Mołdawii namówił sułtana do zaatakowania Rosji. „Po zwycięstwie Turcji i zawarciu pokoju rosyjsko-tureckiego w Adrianopolu, został wydalony z Mołdawii w 1713. W przebraniu przedostał się do Szwecji.” Jednakże ciekawą postacią jest dowódca kozaków hetman Iwan Mazepa, który wraz ze Szwedami wałczył przeciw armii carskiej, a następnie wspólnie z królem Karolem I uciekł do Mołdawii.
Hetman Iwan Stepanowycz Mazepa służył carowi Piotrowi I Wielkiemu jako kozacki hetman Ukrainy Lewobrzeżnej w latach 1687 – 1708.
W sierpniu 1704 i lipcu 1705 na polecenie cara Piotra I miał wspierać zbrojnie Augusta II w walkach ze Szwedami, jednak jego pomoc ograniczyła się do grabienia ziem Rzeczypospolitej, w tym posiadłości Augusta. Znaczna część terenów Ukrainy Prawobrzeżnej została wówczas zajęta przez wojska Mazepy, który dążył do włączenia ich do Hetmanatu, pod pretekstem pacyfikacji powstania Paleja. Rzeczywistym celem Mazepy było zjednoczenie ziem ukraińskich pod swoim panowaniem.
W chwili, gdy odkrył, ze car zamierza go zwolnić z funkcji Hetmana z Zaporoża i zastąpić go Aleksandrem Mienszykowem, Mazepa zmienił front i rozpoczął tajne rozmowy w Rzecząpospolitą i Szwecją, które doprowadziły do zawarcia w 1708 roku umowy między Mazepą a Stanisławem Leszczyńskim, gwarantem tej umowy był król Karol XII. Gdy umowa została ogłoszona, car Piotr I Wielki wpadł w szał, „jego wojska dowodzone przez Aleksandra Mienszykowa spaliły stolicę Hetmanatu – Baturyn i wymordowały jego mieszkańców”, natomiast Rosyjska Cerkiew Prawosławna obłożyła Mazepę anatemą w 1708 roku, klątwa nie została zniesiona do dnia dzisiejszego, aż do 1869 roku jego nazwisko było zawarte na liście zdrajców publicznie przeklętych w Cerkwii Prawosławnej podczas świąt prawosławnych, razem z Pugaczowem, Razinem i fałszywym Dmitrijem I. Natomiast uznany został bohaterem narodowym i za takiego jest traktowany na Ukrainie.
Zdrada hetmana Mazepy sprowadziła nie tylko zniszczenie i śmierć mieszkańców Baturynu, czy anatemę Cerkwii Prawosławnej na Mazepę. Car Piotr I Wielki zrobił wszystko, aby unicestwić również wszystkich kozaków, którzy przeszli na stronę szwedzką wraz z hetmanem Mazepą. W przypadku Iwana Mazepy, po przegranej bitwie pod Połtawą, jego ambicją było wyzwolenie Ukrainy z jarzma carskiego, nawet za cenę włączenia pod szwedzką kontrolę, co obiecał mu król Karol XII.
Zamieszczone zdjęcie pokazuje Hetmana Mazepę z królem Karolem XII, po tym jak król został ranny na polu bitwy.
W przeciwieństwie do króla Karola XII, hetman Mazepa nie przetrwał wygnania w Mołdawii, zmarł w dniu 2-go październiku 1709 roku w okolicznościach, które nie są dla mnie całkowicie jasne. Na marginesie, po upadku Związku Radzieckiego i po tym jak Ukraina stała się niepodległym państwem w 1991 roku, Mazepa ogłoszono bohaterem narodowym w oficjalnej historiografii Ukrainy. Jego popiersie zostało przedstawione na współczesnych ukraińskich pieniądzach - można go dziś zobaczyć na ukraińskim banknocie 10 hrywien.
Wielka wojna północna trwała w latach 1700 – 1721 była bardzo ważną wojną dla rozwoju całej Europy Środkowo-Wschodniej. Szwecja straciła prawie całe swoje zagraniczne terytorium zdobyte w XVII wieku i przestała być europejskim mocarstwem. Natomiast Carska Rosja zdobyła swoje nadbałtyckie terytoria i stała się jedną z największych potęg w Europie.
Źródło:
Bitwa pod Połtawą
Battle of Poltava
Karol XII
Iwan Mazepa
Piotr I Wielki
Subiektywne opracowanie, które ma na celu przybliżyć czytelnikowi w sposób przystępny wydarzenia historyczne, wspomagałem się materiałami z Wikipedii i innymi. Obrazy pochodzą z Wikimedia na licencji CC0.