Przykra historia z happy endem - czyli o Żubrach słów kilka

Żubr to zwierzę unikalne. Jest jednym z najstarszych gatunków, zamieszkujących Ziemię. Prawdopodobnie żył na naszej planecie razem z mamutami, czy tygrysami szablozębnymi. Ewolucja jednak mocno żubra nie zmieniła. Zapraszam na nieco smutną historię, która jednak znajdzie swój szczęśliwy koniec.

Kilka biologicznych faktów

Żubr to ssak z rodziny wołowatych. Samiec żubra to byk, a samica to krowa. Masa byka może przekraczać nawet 900 kg, a jego wysokość sięga ok. 190 cm. Samice są mniejsze, co oznacza, że gatunek ten cechuje dymorfizm płciowy. Ciało byków z przodu jest duże, masywne i szerokie. Tył jest znacznie mniejszy. Tak duże rozmiary czynią żubra największym zwierzęciem Europy. Zarówno samce, jak i samice uzbrojone są w rogi, które służą za ostrą broń. Żubr jest roślinożerny i żeruje głównie w runie leśnym, a na jedzenie poświęca nawet do 80% doby. Są zdolne do rozsiewania nasion zjedzonych już roślin, gdyż nasiona przechodzą przez żołądek żubra w stanie nienaruszonym i mogą być wydalane na zupełnie innym terenie. Takie zjawisko to endozoochoria. Żubry mają doskonały węch, dzięki któremu potrafią szybko znaleźć pożywienie oraz wyczuć inne zwierzęta i człowieka. Pomimo wielkich rozmiarów, żubry mogą być niezwykle skoczne, zwinne i szybkie. Lubią duże i otwarte przestrzenie. W Polsce występuje ok. 1900 żubrów, co czyni nasz kraj europejskim liderem w tej kwestii. Na całym świecie jest ich około 6600. W niektórych krajach występuje zaledwie kilka sztuk tego gatunku.

Historia Żubra

Znany nam żubr pochodzi od żubra pierwotnego, zwanego też prażubrem, który według niektórych doniesień miał skrzyżować się z samicą tura i dać początek znanemu nam dziś gatunkowi. Z jednej strony świadczą o tym badania DNA, z drugiej jednak współżycie międzygatunkowe nie powinno dać płodnego potomstwa. Oficjalnie przyznaje się, że 90% genów żubra europejskiego pochodzi od żubra pierwotnego, a tylko 10% od tura. Tak czy siak, żubr jest prawie tak stary jak świat, a rysunki jego przodków tworzyli już jaskiniowcy. Wysokość pierwotnego żubra sięgała dwóch metrów, a długość ciała nawet trzech. Ich maksymalna masa to 2,5 tony. Gromadziły się w stada i zamieszkiwały stepy. Tak jak ich potomek - również były roślinożerne. Ich wędrówki były łatwiejsze od innych ssaków, gdyż potężne prażubry nie miały wrogów, co pozwoliło im zasiedlić różne kontynenty.

Żubr trafił oczywiście na polskie ziemie, a ochrona tego gatunku rozpoczęła się za panowania Zygmunta Starego, gdy w 1529 w życie weszły Statuty Litewskie. W dokumencie przewidziano surowe kary dla kłusowników. Podobnie było za czasów zaborów, gdy w 1803 roku car Aleksander I wydał dekret, na mocy którego za polowanie na żubry groziła nawet śmierć. Takie działania doprowadziły do zadowalającej populacji, a ostoją żubra stała się Puszcza Białowieska. W 1857 roku liczyła 1900 osobników. Liczebność naszych bohaterów na przestrzeni lat zaczęła jednak spadać. Do czasów I wojny światowej obniżyła się aż o połowę, a sama wojna stanowiła przysłowiowy gwóźdź do trumny. Żubry zostały niemal w całości wybite przez wojska niemieckie, Rosjan oraz kłusowników. Ostatni wolno żyjący żubr padł w 1919 lub 1921 roku (różne źródła). I na tym moglibyśmy zakończyć opowieść, gdyby nie...

Ratunek i ochrona gatunku

Po wojnie, prof. Jan Sztolcman założył Międzynarodowe Towarzystwo Ochrony Żubra. Odszukano czystej krwi żubry żyjące w niewoli, których na całym świecie było 57 osobników. Postanowiono o reprodukcji gatunku w Puszczy Białowieskiej i sprowadzono tam 12 osobników. W 1939 roku, puszczę zamieszkiwało już 16 żubrów i na szczęście przetrwały II wojnę światową. Dziś cieszymy się blisko 2-tysięczną populacją, a działania podjęte w okresie międzywojennym prawdopodobnie uratowały gatunek. Obecnie ssaki te są ściśle chronione na całym świecie. Podejmowane są dalsze działania mające na celu szerzenie populacji żubra. I tak np. 10 osobników przywieziono z Polski do Hiszpanii. Żubry w puszczy są samowystarczalne z wyjątkiem okresu zimowego. Wtedy to trudno znaleźć im pożywienie. Leśnicy budują paśniki, dokarmiają zwierzęta sianem, a także ścinają osiki, gdyż gatunek ten upodobał sobie za pożywienie korę, która zimą często jest jedynym dostępnym pokarmem. Populacja żubra w Polsce ma tendencję wzrostową. Niestety niektóre żubry ze stada według leśników muszą zostać zastrzelone, z uwagi na niebezpieczeństwo przegęszczenia się stada, a co za tym idzie szybkości rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych, na które ten gatunek jest szczególnie narażony. Nie należy mylić zastrzelenia z polowaniem, gdyż osoba strzelająca otrzymuje zlecenie zabicia konkretnego osobnika (chorego, starego i cierpiącego). Pomimo, że roczny koszt utrzymania jednego żubra to 3000 zł; nie licząc pracy ludzi, to w budżecie państwa nie przewidziano pieniędzy na te zwierzęta.

Ciekawostki

Te skarby przyrody możemy podziwiać na żywo pod adresem: zubry.com/skad-wzial-sie-zubr. Jak dotychczas, żadnego nie udało mi się spotkać nawet na tej transmisji, lecz większa szansa pojawi się zimą. Wizerunek zwierzęcia obecny jest na wielu monetach, herbach czy znaczkach pocztowych. Według danych z 2016 roku, We Włoszech żyły 4 żubry, w Portugalii - 2, a w Macedonii czy Serbii po jednym. Tak jak wspomniałem, żubr może być bardzo szybki i zwinny (w czasie ataku) lecz najczęściej porusza się bardzo mozolnie i leniwie. Nie musi się nigdzie spieszyć, gdyż tak jak dawniej, tak i dzisiaj - nie ma naturalnych wrogów (przynajmniej w Polsce). Ich rogi rosną przez całe życie i nie są zrzucane, jak u wielu innych ssaków. Jakiś czas temu bohaterką internetu została krowa, która dołączyła do stada żubrów, zamieszkujących Puszczę Białowieską, która żyła z nimi w zgodzie i przemierzała świat.

herb gminy Hajnówka

źródła:

www.zubry.com
https://www.ekologia.pl/srodowisko/przyroda/zubr-prawdziwy-krol-puszczy,21045,2.html
https://bpn.com.pl
https://pl.wikipedia.org/wiki/%C5%BBubr_europejski