"Litwa - obyczaje i zwyczaje": Karaluni, Dziwswits, Czeltice, Castitis

in #polish6 years ago (edited)

1.jpg

KARALUNI

Pod tym nazwaniem lud nasz rozumie istotę rządzącą niebieskiemi światłami. Jest to dziewica młoda cudownej piękności, której głowę ozdabia słońce, nosi na sobie haftowany gwiazdami płaszcz, który na ramieniu spina pendentem mającym w środku księżyc. Uśmiech jej - to zorza poranna, łzy - brylanty. Kiedy deszcz pada, a słońce świeci, pospólstwo zwykło mówić iż: „Królowa płacze."

* * *

DZIWSWITS

Mieszkańcy brzegów morza Baltyckiego, wspominają dość często jakąś istotę, zwaną Dziwswits, którą poczytują za opiekuna żeglarzy i boga morza. Każdego wieczora, kiedy tylko woda była spokojną i cichą, w czasie samotnych moich przechadzek ponad brzegami Baltyku, słyszałem rybaków, udających się na morze dla połowu dorszy i śledzi, śpiewających pieśń, którą dla dopełnienia mojego badania umieszczam:

Płaukiem, płaukiem brolitej,
Yi Jureli, yi mareli,
Yi szałtan-y wandineli.
Dziwswitisie padiek mums,
Menkiu, pleksniu sużmejoti,
Eldijeles padaboti.
Kad stawiesme wydur mares,
Musu katas gilaus ares.
Tegul wiejes ne put mums,
Musu kata turiek puts.
Dziwswitise diewajte,
Sergiek musu Tajwajte,
Dziwswitise! Dziwswitise?

po polsku

Płyńmy, płyńmy bracia,
Przez Jurę, przez morze,
Przez zimną wodę.
Dziwswitisie pomóż nam,
Nałowić dorszy, flonderek.
Pilnuj nasze łodzie,
Gdy pośrodku morza będziem,
I rzucim w głąb kotwicę,
Niechąj wiatr nie wieje,
Trzymaj sam kotwicę,
Dziwswitisie bożku,
Strzeż nasze czółna,
Dziwswitisie! Dziwswitisie!

* * *

CZELTICE

Pod tém imieniem, dawni Litwini rozumieli boginie morza Baltyckiego. Czeltice były to istoty mające postać bardzo pięknych kobiet: ubiór ich był tkany z łuski rybiéj, ozdobny perłami; na głowie miały małą koronę z bursztynu. Najstarszą z nich była królowa morza Jurata. Boginie te miały głos prześliczny. Były najzawziętszémi nieprzyjaciółami pięknych i młodych mężczyzn. Skoro tylko którego na brzegu postrzegły, zaraz swojemi śpiewy i wdzięki, starały się zwabić do siebie. Oto jest jedna pieśń ich, którą nam pamięć ludu dochowała:

Oj żwiejeli musu skajstus,
Pamesk wargus, szok yi Tajwa:
Pas mus wysad busi smagus,
Musu dajnas duod linksmibe.

Duosma tau dowena diewu,
Jéj su mumis tu giwensi;
Mares busi dydźum tiewu,
Yr mejlingu musu busi.

wolny przekład polski

O rybaku piękny, młody,
Porzuć pracę, chodź do łodzi:
U nas wieczne tany, gody,
Nasz śpiew troskę twą osłodzi.
My obdarzym boskim stanem,
Skoro z nami mieszkać będziesz:
Śród nas będziesz morza panem,
I naszym kochankiem będziesz.

Biada temu! który dał się ułudzić zdradną ponętą! Z początku były bardzo łaskawe, pieściły się z nim, póki nie otrzymały zgodzenia się na wspólny z niémi pobyt na dnie morza, a potem w uściskach dusiły swoję ofiarę. Tym złośliwym boginióm corocznie składano dary, po jednej ze wszystkich gatunków ryb złowionych w morzu, aby nie szkodziły młodym rybakóm.

* * *

CASTITIS

Podług mitologii litewskiej, był to rybak mieszkający przy ujściu rzeki Szwenty do morza Baltyckiego. Królowa morza Jurata, ujęta wdziękami młodego rybaka, zakochała się w nim i co wieczór, przyjeżdżała na górę, którą lud w poźniejszym czasie nazwał Castiti, widywać się ze swoim kochankiem. Nie długo byli szczęśliwi, gdyż Perkun dowiedziawszy się o tej tajemnéj schadzce, rozgniewał się bardzo, iż bogini splamiła się miłością śmiertelnika; spuścił z nieba piorum, który rozdwoiwszy morskie bałwany, uderzył w mieszkanie królowej, samę zabił i bursztynowy jej pałac na drobne roztrzaskał cząstki. Castitisa zaś Praamżimas, przykuł na dnie morza do skały, i położył przed nim trup jego kochanki, na który wiecznie patrząc, przymuszony jest opłakiwać swoje nieszczęście.

Dzisiaj, gdy zburzone morskie fale lecąc gwałtownie do brzegu, rozbijają się i wydają głos podobny do ryku, lud zamieszkujący nadbaltyckie brzegi nazywa to jękiem biédnego rybaka. Wyrzucone zaś kawałki bursztynu, mniema być szczątkami pałacu królowej Juraty. Cały ten wypadek opisuje klechda gminna łotewska. Zamieściliśmy ją w naszych Wspomnieniach Żmudzi.


Ilus. Artur Bartels (1818-1885) "Typy litewskie"


Poprzednia część: Łauma, Łajma
Następna część: Kamienie litewskich bogiń


Kilka słów o projekcie Skryptorium

Coin Marketplace

STEEM 0.35
TRX 0.12
JST 0.040
BTC 70597.89
ETH 3559.60
USDT 1.00
SBD 4.77