GRUPLAR, DİNİ GRUPLAR, TÜRKİYE’DE BULUNAN DİNİ GRUPLARIN İNCELENMESİ

GENEL OLARAK GRUPLARIN ÖZELLİKLERİ

• Gruba üye olan kimseler, hem içerden hem dışarıdan tanınabilecek birtakım işaretlere,
  sembollere, hareketlere sahip olurlar.

• Gruplar, sosyal hiyerarşiye dolayısıyla bir tabakalaşmaya sahiptirler. Her grup üyesi
  diğerine göre kendi pozisyonunun gereğini yerine getirir.

• Gruptaki her fert, kendi rolünü oynar ve o role göre gruba katılır.

• Grup üyeleri arasında iletişim ve temas esastır ve güçlü olması gerekmektedir.

• Tüm gruplarda rollerin oynandığı ortamları etkileyen davranış normları vardır.

• Grup üyelerinin uzlaştığı ilgi ve değerler vardır. Bu hedeflere grup üyeleri sıkı sıkıya
  bağlıdır.

• Bütün grupların bir hedefi vardır. Gerçekleşmesi mühim değildir. Ancak hedef
  koymaktadırlar.

Görsel Kaynak

---

DİNİ GRUPLARIN ÖZELLİKLERİ

• Dini gruplar aşkın (insanüstü) varlığa kendilerini dayandırdıklarını ve kaynağı oradan
  aldıklarını iddia ederler.

• Grup liderinin ilahi güçlendirmeyle mücehhez olduğuna inanırlar. Örneğin Allah’la
  sohbet ediyor, peygamberi rüyasında görüyor.

• Dini grup üyeleri belirledikleri hedeflere kesin inançla inanırlar.

• Dini grup üyeleri hedeflerini, başarılarını ve amaçlarını sadece bu dünyaya değil, öbür
  dünyaya da taşırlar.

Özet olarak dini grupların özelliklerinin de bu şekilde olacağını söyleyebiliriz.

Türkiye’de Dini Gruplar Şu Başlıklar Altında İncelenebilir :

• Tarikatvari Yapılar: Tarikata benzeyen yapılardır.

Özellikleri:

• Süreklilik esastır.
• Şeyh merkezlidir.
• Katılımda gönüllük esastır.
• Grupta yükselme manevi mertebeye bağlıdır.
• Kutsal soy kütüğü bulunur.
• Geniş halk kitlelerine hitap eder.
• Farkı kollara bölünerek büyürler.
• Şiddete karşıdırlar, bazıları bu potansiyeli taşır.
• Keşif, keramet, ilham ve gündelik tecrübe çok önemlidir.
• Çok fazla adanmışlık istenmez.
• Uzlaşıya kısmen kapalıdırlar.
• Nakil-Akıl dengesinde nakil tarafındadırlar.
• Temel kaynak hadis kitapları, şeyhin sohbetleridir.
• Tabandan değişimcidirler. İlk önce üst tabakayı değil, tabanı değiştirmeyi amaçlarlar.
• Kadınlar aktif olarak görülmezler.
• Geleneksel otorite öndedir.
• Kendilerine soyut hedefler koyarlar. Dünyayı değiştirmek gibi vs.

Nakşibendiler, Kadiriler, Hazneviler, Rufailer, Uşşakiler, Cerrahiler bu gruplara örnek
verilebilir.

• Cemaatvari Yapılar: Sosyal hizmet temelli yapılardır.

Görsel Kaynak

---

Özellikleri:

• Devletin boş bıraktığı alanlarda faaliyet gösterirler. ( sosyal hizmet alanında, okul, kreş
  gibi. )
• Lider silsileleri yoktur. (tehlikelidir.) önceleri ve sonraları yoktur.
• Gruba katılım tepki esaslıdır.
• Grupta yükselme ilmi seviyeye bağlıdır.
• Şiddete eğilim gösterebilir niteliktedirler.
• Temel eserler, liderin yol gösterdiği eserlerdir. (Çoğun zaman kuran merkezlidir.)
• Liderler karizmatik kişiliklerdir, otoritedir.
• Üyeler arasında sıkı dayanışma esastır.
• Tabandan değişimcidirler. İlk önce üstü değil, tabanı değiştirmeyi amaçlarlar.
• Kadınlar aktif olarak görülürler.
• Nakil ve akıl dengesinde işlerine geleni kullanırlar.

Nurcular, Furkan Vakfı, Akabe Vakfı, Işıkçılar, Nurettin Yıldız vs bu gruba girmektedir.

• Radikaller (Sosyalist ve Selefiler)

Özellikleri:

• Sert, uzlaşmaya kapalıdır.

• Kavgaya hazırdırlar.

• Sadece bir hiddete bağlı olarak toplumun köşesinde kalmış, mağduriyet yaşamış, zorluk
  çekmiş insanlar bu gruba girer. (işçiler)

• Ağır travmatik sorunlar yaşayıp dine yönelirler.

• Liderlik kutsal ve mutlak itaate dayalıdır.

• Liderin karizması önemli olmakla birlikte asıl önemli olan eylemidir.

• Esas beslenme kaynakları Ortadoğu ve İran’dır.

• Eğitimli ve ateşli insanlardan oluşur.

• Katılım belirli ideolojik eğilimler sonrası yapılır.

• Yöntemlerinde şiddete yer verirler.

• Kadınlar kapalı şekilde örgütlenir ve görünmezler.

• Akıl-Nakil dengesinde nakilcidirler.

• Karizmatik otorite öndedir.

• Türkiye’de İslamcı terör örgütleri olarak kabul görürler.

• Üstten değişimcidirler. Devrim yapıp üsttekini yıkıp, sonra tabanı değiştirmek isterler.

• Mehdilik İddiasında Bulunan Yapılar

Özellikleri:

• Liderleri dini eğitimden geçmemiştir.
• Dünyadaki umutsuzluğu kullanırlar.
• Lider merkezli hareketlerdir.
• İnsan kazanma yöntemleri renklidir.
• Kadınlar aktiftir.
• Liderlerin derin dini ve ideolojik bilgileri yoktur.
• Grup içi hiyerarşi esnektir.
• Tanrı için toplum temelli hareketlerdir.
• Akıl-Nakil dengesinde nakilcidirler.
• Karizmatik otorite vardır.

Adnan Oktar, Ahmedilik, Dursun Güneş, Nazım Kıbrisi vs bu gruba girmektedir.

• Entelektüel Dini Gruplar

Özellikleri:

• Katı liderlik yoktur.

• Bir lider sislileri etrafında değillerdir.

• Sürekli okunan eser ve evrakları yoktur.

• Eğitimli ve örgütlü yapılardır.

• Kadınlar ve erkekler hemen hemen eşit faaliyet gösterir.

• Otorite, yasal karizmadır.

• Temel motivasyonlarını dinden aldıkları için dini grup içerisine girerler.

• Temel kaynakları muhteliftir, pek çok eserden yararlanırlar.

• İnsan yetiştirme temel hedeftir.

• Adanmışlık düşük boyutlu ve rasyoneldir.

• Ilımlı liberal ve uzlaşıya açıktırlar.

• Daha çok elitist bir İslam anlayışı mevcuttur. (Kendilerince kurdukları medeniyet bu
  şekildedir.)

• Alevi Dini Yapılar

Görsel Kaynak

---

Özellikleri:

• Sufi temelli olmakla birlikte, birçok şekil ve isimlendirmelerle karşımıza çıkarlar.
• Tarikat aşamasındayken grup olamamış yapılardır.
• Ruhani liderleri daha çok sekülerdir.
• Katılım çoğunlukla üyelikledir.
• Orta yaş üstü çoğunlukla tercih eder.
• Akıl yerine nakili kullanırlar.
• Yönetici yasal liderliktir.
• İdeolojik öncüller esastır.

Cem Vakfı, Bektaşiler, Pir Sultan Abdal Dernekleri vs bu yapılara örnek olarak
gösterilebilir.

• Caferi Gruplar

Özellikleri:

• Takiyye esastır. (gizlilik)

• Taraftarlar mezhep temelli kazanılır.

• Liderlik kutsal ve itaate dayanır.

• Grup içi yükselme şia ilmine sahip olmaya bağlıdır.

• Şia’da yer alan herkes potansiyel grup üyesidir.

• Amaçları için her ittifaka hazırdırlar.

• Grupta bilgi, katmanlıdır. Her seviyeye göre bilgi vardır.

• Nakil esastır.

• Çoğu İran’a çalışır.

• Türkiye’de bulunan Alevileri, Caferi yapmaya çalışırlar.

• Sır Temelli Terör Yapısı

Özellikleri:

• Takiyye vardır. (gizlilik)
• Toplumu ve devleti ele geçirmeyı amaçlar.
• Taraftarları tek tek kazanır.
• Liderlik kutsal ve mutlak itaate dayanır.
• Amaç için her türlü ittifaka hazırdırlar.
• Adanmışlık akla hayale sığmayacak derecede fazladır.
• Lider, karizmatik kişiliktir.
• Elit, yüksek eğitimli kişiler hedeftir. (Dine mesafeli kişiler)
• Kadınlar, hareket katmanlarında ayrıca değerlendirilir.
• Rasyonel seçim teorisi esastır. Herkes menfaatini bularak grupta yer alır.
• Kendi dinsel menfaatleri için Tanrıyı kullanma esastır.
• Temel kaynakları, liderlerin sözleri ve kitaplarıdır.
• Hücre yapılanması esastır.

Bunun en belirgin ve günümüzdeki örneği ise FETÖ – FETHULLAH TERÖR
ÖRGÜTÜ’dür.

• Modernist Dini Gruplar

Özellikleri:

• Modern dönemin problemleri karşısında ortaya çıkmıştır.
• Kuran merkezlidir.
• Nakil-Akıl dengesinde aklı tercih ederler.
• Geleneğe karşıdırlar.
• Dini hiyerarşi, örgütlenme arzetmezler. Gevşek yapı esastır.
• Adanmışlık çok düşük seviyededir.
• Bakış açıları, batı orjinlidir.
• Şiddet söz konusu değil, barışcıl ve ılımlıdırlar. Uzlaşıya açıktırlar.
• Hedef kitlesi ise eğitimli insanlardır.

Yaşar Nuri Öztürk, Süleymaniye Vakfı gibi vakıflar buna örnek verilebilir.