Dünya Sağlık Örgütü’nün 1948 yılında kuruluş bildirgesinde sıralanan prensiplerden ilki, sağlığı “fiziksel, zihinsel ve sosyal bir iyilik hali” olarak tarif eder ve “sadece hasta olmamak değildir”¹ diye de altını çizer.
Yani hasta olmayabilirsiniz…
Ama sağlıklı da olmayabilirsiniz.
Peki hasta olmamak ille de sağlıklı olmak anlamına gelmiyorsa, o zaman biz nasıl sağlıklı olacağız?
Son yıllarda dillerden düşmeyen, Türkçeye "kaliteli hayat" diye de çevrilen “wellness / esenlik” kavramının çıkış noktası da bu işte.
Hasta olmamakla yetinmemek, kendi potansiyelinin en üst noktasına ulaşarak daha iyi, daha güzel ve daha kaliteli bir hayat sürdürmek.

Yine kız, niye kızdığını bil

Duygusal esenlik: Duyguları anlama ve stres yönetimi.
Ne hissettiğimizi bildiğimizi sanırız. Ve tabii ki öfkelendiğimizde öfkelendiğimizi biliriz. Ama şimdi durup bir düşünün: Neye, niye öfkelendiğinizi her zaman gerçekten biliyor musunuz?
Geçenlerde @doctorbishop, bir meselede kendini neden memnun hissettiğini sorguluyordu, şurada. Naçizane önerim, mutlu hissettiğinizde çok da kurcalamayın ama olumsuz hisleri didik didik edin ki çözebilin.
Stres yönetimine gelince... Onu da şurada yazmıştım.
Ya da direkt Psikolog Kelly McGonigal’ın stres üzerine TED konuşmasına bir göz atın isterseniz:

Yine online ol, arada 1 dakika kop

Çevresel esenlik: Doğanın bir parçası olduğuna dair farkındalık.
İnsan kendini istediği kadar her şeyin üstünde görsün, istediği kadar dünyada her şey onun emrine amade yanılsamaları yaşasın, öyle bir dünya yok!
Yerleşik hayata geçilmesinin ardından insanların boyu kısaldı (ortalamamız, avcı-toplayıcıların boyuna daha yeni ulaştı) ve (bunu duyduğumda inanamamıştım) insanların beyni küçüldü. Ayrıca tek tip beslenme ve evcil hayvanlarla iç içe yaşama gibi sebeplerden hastalıklar arttı ve yaşam süresi kısaldı (avcı-toplayıcıların ortalama hayat süresinin kısa olmasının sebebi çoğunun çocukluğu sağ atlatamaması; atlatanlar uzun ve sağlıklı bir hayat sürüyordu). Meraklılara takdimimdir: Gelecekteki İlkel
Tamam, doğayla uyum içinde yaşayan avcı-toplayıcıların esenlik düzeyine artık ulaşamayız belki ama hemen şimdi, şu anda elinizdeki telefonu yavaşça bir kenara bırakın ve bir dakika (sadece 1 dakika) bir ağaca bakın mesela. Yaprakların rüzgârla dalgalanmasını izleyin, çıkan hışırtıyı dinleyin ve doğanın bir parçası olduğunuzu idrak edin –ya da farkındalık uzmanları öyle olacağını söylüyor en azından.

Yine ihtiyacını al, markaya / ambalaja para ödeme

Finansal esenlik: Harcama yönetimi.
Bu tabii en kritik madde. Geçim derdine düşmüş birine, “ayağını yorganına göre uzat” tavsiyesi vermek kadar ayıp bir şey yok.
Fakat eğer o durumda değilseniz, eğer geliriniz en azından zorunlu giderlerinize yetiyor ve biraz da artıyorsa, n’olur iPhone almak için kredi çekmeyin.

Yine konuş, biraz daha fazla dinle

Entelektüel esenlik: Yeni fikirlere açık ol.
Entelektüel olmanın çok bilmekle bir ilgisi yok. Yeni şeyler öğrenme hevesiyle ve yeni fikirlere açık olmakla ilgili. Bir laf var; şimdi bulamadım ama mealen şöyle bir şey: Konuşanlar kendi bildiklerini tekrar eder, dinleyenler yeni şeyler öğrenir. Sosyal esenlik, az sonra!!! ama bence sağlıklı bir sosyal hayatın sırrı da bu. Karşındakini, karşılık olarak ne söyleyeceğini düşünmeden dinlemek. Bu çok ender rastlanan bir nitelik ve benim tek entelektüellik kıstasım.

Yine çalış, hobi olarak çalış

Mesleki esenlik: Hayatı zenginleştiren, kişisel tatmin sağlayan bir iş.
Günün en az sekiz saati işyerinde geçiyor. İşyerinde mutlu olmayan, yaptığı işten ve o işe yaptığı katkıdan memnun olmayan bir insan, diğer her alanda dört dörtlük yaşasa bile potansiyelinin ancak üçte birine ulaşabilir.
Benim hobim şimdi işim oldu mesela ve böyle bir mutluluk yok. Bunun herkes için mümkün olmadığını ve çok şanslı olduğumu biliyorum ama eğer mümkünse, üçe-beşe bakmayın, hemen hobinizi işiniz yapın. Para bir şekilde gelir –ya da ben öyle umuyorum en azından.
Bunun en güzel örneği Acun. Adamın en sevdiği şeyi oyun oynamak ve oyunlardan bir servet kazandığı halde oyun oynatmaya devam ediyor çünkü muhtemelen oyun sunmak ona iş gibi bile gelmiyor.

Yine ye-iç, sağlıklı ye-iç

Fiziksel esenlik: Vücut bakımı ve sağlığı.
Hasta olmamak sağlıklı olmak için yeterli olmayabilir ama sağlıklı olmanın ilk şartı tabii ki hasta olmamak.
Yine sağlıklı avcı-toplayıcılara dönersek; 1) sürekli hareket halindeydiler; 2) çok çeşitli besleniyorlardı ve 3) zihinsel sağlıkları da yerinde olmalı çünkü fiziksel aktivite ve iyi beslenme zaten zihin sağlığının anahtarları.
Egzersiz kemikleri ve kasları güçlendiriyor, hastalık riskini azaltıyor ve daha zinde olmanızı sağlıyor. Dengeli beslenme, vücudu hastalıklara karşı korumakla kalmıyor, aynı zamanda randımanlı çalışmasını sağlıyor. Bu ikisini yapınca da kafa daha iyi çalışıyor.

Yine söyle, gülümseyerek söyle

Sosyal esenlik: İlişkiler ve iletişim
Sevgi böcüğü gibi tınlamak istemem ama hayat gerçekten etrafınızdaki insanları sevdiğinizde ve onlar tarafından sevildiğinizde güzel. İş arkadaşlarınızdan marketteki kasiyere, bir kişiyle bile aranızda ufacık bir husumet olduğunda tadınız kaçmıyor mu? Kaçmasın. Kimseyle aranız kötü olmasın. Bu benim ne yazık ki geç keşfettiğim bir şey: Her şeyi ama her şeyi gülümseyerek de söyleyebilirsiniz. Romantik ilişkiler de bu arada yine bu alana giriyor. Sevin, sevilin; iyidir.

Yine sorgula, huzurlu olmak için sorgula

Ruhsal esenlik: İnanç, değerler, etik ve ahlak…
Büyükler “Çok düşünme,” derler ama varoluşu sorgulamak, bu dünyadaki varlığının anlamı üzerine düşünmek kötü bir şey olmasa gerek. Kendi iç dünyanız ile dış dünya arasındaki dengeyi koruduğunuz sürece tabii. Bir inancınız ya da değerleriniz olsun ve bir dine inanmıyor olsanız bile belli bazı ilkelerden taviz vermeyin ki iç huzurunuz olsun.

• Hayat kalitenizi yükseltecek 96 altın öneri, şurada:
• Bu arada Global Wellness Day, 9 Haziran'da Istanbul'da da kutlanacak. Bilgi için: