Titius-Bode Yasası ve Doğruluğu
Titius-Bode Yasası, 1700'lü yıllarda yaşayan iki bilim insanının, Güneş Sistemi'nde bulunan gezegenlerin uzayda bulundukları konumlara ilişkin geliştirdikleri matematiksel modelin ismidir. Johann Daniel Titius ve Johann Elert Bode isimli bilim insanları geliştirdikleri modelde kısaca;
Gezegenlerin her birinin Güneş'e olan uzaklığı bir diğerinin iki katıdır.
Peki, Bu Model Doğru mu Yoksa Sadece Bir Rastlantı mı?
Gelin, hep beraber birkaç basit matematik işlemi yapalım ve bu yasanın(!) doğru olup olmadığını kontrol edelim.
İlk gezegen olan Merkür'ün Güneş'e olan uzaklığını referans seçerek buna 0(sıfır) diyelim. Merkür'ün hemen arkasından gelen Venüs'ün uzaklığını ise 3 kabul edelim. Titius-Bode Yasası'na göre diğer gezegenleri de bir öncekinin iki katı şeklinde sıralayalım. Bu sıralamayı yaptığımızda tablo aşağıdaki gibi olacaktır.
| Gezegen İsimleri | Uzaklıkları |
|---|---|
| Merkür | 0 |
| Venüs | 3 |
| Dünya | 6 |
| Mars | 12 |
| Ceres1 | 24 |
| Jüpiter | 48 |
| Satürn | 96 |
| Uranüs | 192 |
Not: Titius-Bode Yasası ortaya atıldığında Neptün keşfedilmediği için sıralamaya dahil edilmemiştir.
Referans alınarak yazılan uzaklıkları, Astronomik Birim2 (AB) dönüştürelim. Bunun için yapmamız gereken her bir uzaklığa 4 ekleyip 10'a bölmeliyiz. Bu şekilde yeni tablo aşağıdaki gibi olmaktadır.
| Gezegen İsimleri | Uzaklıkları |
|---|---|
| Merkür | 0.4 |
| Venüs | 0.7 |
| Dünya | 1.0 |
| Mars | 1.6 |
| Ceres1 | 2.8 |
| Jüpiter | 5.2 |
| Satürn | 10.0 |
| Uranüs | 19.6 |
Titius-Bode Yasası'nda belirlenen uzaklıkları AB sistemine çevirdiğimizde hatalı bir model olduğu açıkça görülmektedir. Fakat bu hata payı çok yüksek değildir. Örneğin, Satürn'ün Güneş'e olan uzaklığında %5'lik bir hata payı söz konusudur. Diğer gezegenlerde ise ortalama %1-3 arasında bir hata payı bulunmaktadır. Fakat Titius-Bode Yasası'nın ortaya atıldığı dönemlerde bu hata payı göz ardı edilebilecek düzeydeydi. Çünkü buna benzer bir model ilk kez geliştiriliyordu.
Fakat bilimde, yasa olarak kabul edilen modellerin tamamen gerçek değerlerde veya göz ardı edilebilecek kadar çok küçük hata paylarında olması gerekmektedir. Hal böyle olunca Titius-Bode Yasası, kabul edilebilir bir yasa değildir. Titius-Bode Yasası'nın ilk sorgulanışı ise 1846 yılında Neptün'ün keşfi ile meydana geldi.
Titius-Bode Yasası'nın doğruluğunu %100 kabul eden bilim insanları, Neptün'ün keşfinden hemen sonra onun da uzaklığını ölçmeye çalıştılar. Ölçümler yapıldığında ortaya çıkan sonuç beklenildiği gibi değildi. Matematiksel modele göre, Neptün'ün Güneş'e uzaklığı ile gerçekte olan arasında %30'luk bir hata payı bulunmaktaydı. Bu hata payının karşılığı ise yaklaşık 1 milyar kilometre idi.
Neptün'ün keşfinden sonra, Titius-Bode Yasası'na en büyük darbe Plüton tarafından geldi. Plüton'un Güneş'e olan uzaklığı, modele göre %95 daha yakındı.
Neptün ve Plüton'un keşiflerine kadar yapılan ölçümlerde %3'lük %5'lik hata payları göz ardı edilirken %30, %95 gibi hata payları göz ardı edilemeyecek kadar büyük rakamlardı. Sonuçta %1-2'lik hata payları bile uzayda milyonlarca kilmotreye denk gelmekteydi. Bu yüzden;
Titius-Bode Yasası tamamen rastlantısal olarak meydana getirilmiş bir teoriden ibaretti.
1: Ceres, Titius-Bode Yasası ortaya atıldığında bir gezegen olarak sınıflandırılıyordu. Fakat 2006 yılında Plüton ile birlikte Cüce Gezegen sınıflandırmasına dahil edilmiştir.
2: Astronomik Birim (AB): 1 Astronomik Birim, 150 milyon kilometredir. Güneş ile Dünya arasındaki uzaklık baz alınmaktadır.
Referanslar ve İleri Okuma
- Wikipedia - Titius-Bode Law
- Cornell University - Bode's Law
- Space Academy - The Titius Bode Formula
- Wikipedia - Astronomical Unit
- Kozmik Anafor - Ceres'de Şafak
Hala haklı olabilir mi diye aklımdan geçiyor..
Zira devasa kütlesiyle bir Jupiter var.
Ve dış gezegenler için Güneş yerine Jüpiter geçiyor gibi..
Jüpiter 5.2 - Satürn 10.0 = 4.8 AB = 1 Titius-Bode birimi
4.8 x 2 = 9.6 AB = 2 Titius-Bode birimi
Satürn 10.0 + 9.6 = 19.6
Bingo.. Uranüs 19.6
Açıkçası bana hala rastlantısal geliyor. Ayrıca sizin yaptığınız gibi bir hesaplama yapsak da hala belli bir oranda hata payı mevcut. Tabii gönül isterdi ki bu yasa gerçek bir yasa olsun :)
Güzel bir yazı olmuş, ellerine sağlık.
Öncelikle Pluton'un gezegen olarak kabul edilmediğini belirtmek gerek. % 95 lik hata payı orada doğru olmuyor o yüzden.
Ayrıca bütün gezegenler eliptik bir yörünge çizdiğinden dolayı bu yasayı % 3 lük sapmalarla yanlış olduğunu söylemek de doğru olmayacaktır. Sonuçta hepsi aynı hizada bir eliptik yörünge belirlemiyor kendine.
Bir de 12. gezegen söylentisini de doğrulayan bir yasa olduğu için (Mars ve Jüpiter arasındaki boşluk) ben seviyorum bu yasayı. Üç aşağı beş yukarı hesaplamaların yanlış olması çok da mühim değil. Bilim yanılıyor :D
Yıl olmuş 2000 bilmem kaç :) Bu yasa 1700'lü yıllarda çıkmış yani o zamana kadar değişen o kadar çok teknolojik gelişme var ki, üç aşağı beş yukarı sözünü kabul etmek bana zor geliyor :) :)
Bilime yakışır güzel bir paylaşım olmuş emeğine sağlık @kagantrky
Teşekkür ederim :)
Bence çok acımasız kapatmışsın yazıyı ya. Newton fiziği de yetersiz kalıyor bazı noktalarda :D rastlantı diyor muyuz?
Eline sağlık bu arada :)
Teşekkür ederim, bilim zaten kendi acımasız değil midir :)
Quraturk tr etiketi altında paylaşılan kaliteli ve orjinal içerikleri tespit edip ödüllendirmeyi hedefleyen bir kürasyon projesidir. Yazınız değerlendirmen ekibimiz tarafından uygun görülmüş olup, günün seçilen yazıları arasında yerini almıştır.
Quraturk hakkındaki tüm sorularınızı discord üzerinden sorabilirsiniz
Bu yorumu ya da günlük Quraturk postlarını oylayarak projeye destek olabilirsiniz.
Bu yazı Curation Collective Discord Sunucusunda küratörlere önerilmiş ve manuel inceleme sonrasında @c-squared topluluk hesabından oy ve resteem almıştır.
This post was shared in the #turkish-curation channel in the Curation Collective Discord community for curators, and upvoted and resteemed by the @c-squared community account after manual review.