Aksakallı Macar Profesör Antal Réthly Efendi - Bölüm 1

Türkiye, Cumhuriyetin ilanından sonra pek çok Macar uzmana ev sahipliği yaptı. Önemli bir kısmı Türk Hükûmetinin daveti üzerine mimar, mühendis, makinist, teknisyen, tarım uzmanı, kimyager gibi pek çok meslek dalından insan Türkiye’ye geldi ve birçok şehirde Türkiye’nin yeniden yapılanmasına katkıda bulundular. Bu yıllarda Türkiye’de yaklaşık 4000-5000 Macar’ın yaşadığı ifade edilir.

Ankara o dönemde Anadolu'nun ortasında çamur çöl ve yer yer çorak arazinin hakim olduğu 30000 nüfuslu bir kasabadır. Bir kaç sene içerisinde 200000 nüfuslu, yeni yerleşim yerlerinin yapıldığı, resmi binaların kurulduğu cazibe merkezi olan yeni bir şehir haline gelir. Bu hızlı dönüşümde Macar çalışanların katkısı fazladır.

Öyle ki Macar Başbakanı Gyula Gömbös, 1933 yılında yaptığı Ankara ziyareti sırasında, neredeyse küçük bir Macar kolonisi ile karşılaşır.

Resim

Ankara’ya gelen bu Macar uzmanlardan biri de Macar meteorolojisinin seçkin isimlerinden Prof. Dr. Antal Réthly (1879-1975) idi.

Antal Réthly’nin Türkiye’ye Daveti

Prof. Dr. Antal Réthly, 25 Ocak 1925’te kurulan Macar Meteoroloji Cemiyeti’nin ilk genel sekreteridir ve hem kendi ülkesinde hemde uluslararası alanda tanınan çok yönlü bir bilim adamıdır. Prof. Dr. Antal Réthly, Türkiye Cumhuriyeti Hükûmeti tarafından 1925 Ekim- 1927 Kasım arası zaman diliminde uzman idareci olarak, Türk meteorolojisinin düzenlenmesi için Türkiye’ye davet edilir. Réthly’i , tarım uzmanı olarak çalışan bir başka Macar uzman István Kulin şöyle anlatmaktadır:

'Ülkenin tüm bölgesini ağ gibi saran meteoroloji istasyonu kurulması ve gözlemlerinin başlatılması için, Türklerle Budapeşte’de 2 yıllığına iş sözleşmesi yapmıştı. '

' Prof. Réthly daha ilk buluşmamız münasebetiyle hepimiz üzerinde olumlu bir izlenim bırakmıştı. Genç görünümlü çehresi, kır düşen uzun sakalı, profesör rütbesi, yüksek Türk devlet pozisyonu, itibar saçan kişiliği, bizde saygı uyandırmıştı. Samimi, dostça, babacan tarzda her gerginliği çözerdi. Artık onu bunun üzerine daha yaşlı, babacan dostumuz saymıştık. Ve bu ilişki daha sonra gittikçe daha çok derinleşti. Réthly o sırada en aktif olgunluk çağında, 46-47 yaşındaydı. '

Antal Réthly’nin Türkiye’ye geldikten sonra, Macaristan’a gönderdiği ve Türk meteorolojisinin düzenlenmesi için yaptığı çalışmalardan bahseden ve Az Idöjárás adlı meteoroloji dergisinde yayımlanan 11 Mart 1926 tarihli mektubunda
böyle bir görevi kabul ediş nedenini:

'Türkiye’de cereyan eden büyük kültür faaliyetinde, geçmişin aksine, kardeş bir ulusun üyeleri sıfatıyla yer almak.'

olarak açıklamaktadır.

István Kulin, Türkiye’deki zorluklar karşısında, Prof. Dr. Antal Réthly'in sahip olduğu olumlu kişilik özelliklerine değinmektedir. Bu iyi nitelikleri Réthly’nin kısa sürede sevilmesine yol açmıştır. Kulin, bu konuda şöyle demektedir:

'Réthly tipik profesöre has görünüşüyle Macarlar ve Türklerin muhitinde, aynı şekilde kısa zaman içinde Ankara’da, yöredeki köylerde ve beldelerde ün kazandı. Uzun, beyaz ve yüzüne yakışan sakalı sıradan köy halkında büyük saygı uyandırdı. '

'Sade halkın ne Türk ne yabancı büyük beylerden pek tecrübe etmediği nazik dostça tarzı ise basit şekilde onları büyüledi. Derhal ona isim de koydular. “Havabakan” ismini taktılar. Bu isim sonra silinmeksizin kaldı ve hemen bütün çevrede yayıldı. Réthly bunun haberini aldığı zaman en küçük kırılma olmaksızın çok güldü. Hatta, Türk halkının onu kalbine buyur ettiğini iyi bilerek, onu memnuniyetle de kabul etti. !

'Fakat Türklerin daha kültürlü katmanlarından da çabucak tutuldu. Her yerde büyük saygıyla sık sık Aksakallı Macar Profesör Efendiyi andılar. Böylece Profesör Réthly’nin Anadolu’ya ait gösterişli girişi parlak bir şekilde başarıyla sonuçlandı.'

Devam Edecek...