Moeminlayt

Zat esimder tildiñ mañızdı böligi bolıp tabıladı, sebebi olar is-ärekettiñ (etistiñ) qalay jasalatının bildirwi kerek. Bul ärekettiñ qanşalıqtı jïi orındalatındığın sïpattaw kerek bolğanda, jïiliktiñ notaları qoldanılwı kerek. Biraq olar qalay erekşelenedi jäne olardıñ qayda ayırmaşılığı kerek? Bilw üşin oqıñız.

Jïilik jïilikteri degenimiz ne?

Jïiliktiñ jarnaması is-qïmıldıñ qanşalıqtı jïi bolatındığın sïpattaydı. Ağılşın tilinde qoldanılatın jïilikterdiñ altı negizgi jïını bar: ädette, ädette (nemese ädette), jïi, keyde, sïrek jäne är türli. Olar jïilik deñgeyinen erekşelenedi, .



Biz sonday-aq «sïrek» retinde «sïrek» degen balama retinde paydalana alamız, biraq qazirgi ağılşın tilinde öte jïi kezdesetin emes.

Jïilik jïilikteriniñ pozïcïyası

Joğarıda keltirilgen kestede körsetilgendey, jïiliktiñ notaları üşin eñ köp taralğan pozïcïya swbekt pen étïka arasında boladı. Basqa mısaldar:

Sara är senbi küni keşke ketedi.

Ädette onıñ jigiti onı alıp, qala ortalığına aparadı.

Olar köbinese dostarımen kezdesip, birge swsın işedi.

Qısta keyde kïnoteatrğa baradı.

Olar jazda sïrek şığadı, sebebi olar sırtında qalğısı keledi.

Tün ortasına deyin eşqaşan üyge kelmeydi.

Bul erejeden alıp tastaw - «bolwı» degen etistik. Etistikti «bolw» degen söylemmen birge jïiliktiñ naqışı etistikten keyin payda boladı. Mısal:

Senbi künderi qala ortalığında ärqaşan adamdar köp.

Parkke orın tabw qïın.

Biraq bizdiñ dostarımız waqıtında eşqaşan bolmaydı, sondıqtan keşikpesek, mañızdı emes.

Ağılşın tilinde jïi kezdesetin sïyaqtı, osı erejeniñ nusqaları bar. Mısalı, söylemniñ basında «keyde» jäne «ädette» degen sözder bolwı mümkin:

Keyde ol üy tapsırmasın dostarımen birge jasaydı.

Ädette olar özderi üyrenedi.

Alayda, taqırıp pen etistik arasındağı barlıq jïilikterdiñ jïiligin qoyu erejesin ustanw jeñilirek boladı. Tek 'bolw' degen etistikti este saqtañız jäne onı keyinirek qoyıñız.

Suraq forması

Jïilik twralı suraq qoyu üşin biz ädette «Qanşa ...?», Mısalı:

Siz fïlmderdi qanşalıqtı jïi köresiz?

Ol tennïspen qanşalıqtı jïi oynaydı?

Poyızdar jïi qanşalıqtı jïi keşiriledi?

Biraq jïi-jïi kezdeysoq suraqtardı qoyuğa boladı. Mısalı:

Siz osında jïi kelesiz be?

Ol ärdayım jumıs istey me?

Olar waqıtında töley me? («Eşqaşan» degen suraqtardıñ ornına «eşqaşan» emes)

Modaldıq etistiktermen jäne qosalqı etistiktermen jïiliktiñ natyamdarı

Eger söylemdegi modaldı etistik bar bolsa, onda biz jïiliktiñ türtindisinen keyin jäne negizgi etistikke deyin keltiremiz. Mısal:

Siz ärqaşan eñ jaqsısın köriñiz.

Ädette bizdiñ poyızda orın taba alamız.

Olar klïentterge eşqaşan dörekilik jasamawı kerek.

Sol ereje kömekşi etistik üşin qoldanıladı - jïiliktiñ matrïcası kömekşi etistik pen negizgi etistik arasında ötedi. Mısalı:

Men Türkïyağa eşqaşan kelmedim.

Ol ärqaşan meniñ üstelimnen zattardı alıp jüredi. Ol şınımen titirkendirgiş.

Siz keşe keşke deyin sïrek jumısqa keldiñiz.

Täjirïbe

Endi jïilik jumısınıñ naqıştarın kördiñiz, olardı jïi-jïi paydalanıp, osı suraqtarğa jawap berw arqılı qoldanıñız:

Siz köbinese senbi künderi ne isteysiz?

Eñ jaqsı dosıñızdı qanşalıqtı jïi köresiz?

Siz teatrğa barasız ba?

Siz jïi sportpen şuğıldanasız ba nemese sportzalğa barasız ba?

Siz fïlmderdi nemese telebağdarlamalardı ağılşın tilinde kördiñiz be?

Siz ädette qay waqıtta jatwğa barasız?

Meyramxanada qanşa ret tamaqtanasız?