Samochód dla każdego, czyli historia Forda T

glodniwiedzy (59)in #pl-technologia • 6 years ago (edited)

Pierwszy samochód dla „zwykłego człowieka” został zbudowany przez Henry'ego Forda w USA. Model T skonstruowano w firmie Ford Motor Company, która powstała w czerwcu 1903 roku w Detroit, a jej dwunastu udziałowców (wspólników) nie było związanych z przemysłem motoryzacyjnym.

Ford Model T został oficjalnie zaprezentowany 1 października 1908. Powstał on w głównej mierze z powodu porażki poprzedniego modelu nazwanego K, który był bardzo luksusowy i drogi, przez co nie sprzedawał się zbyt dobrze. Konsekwencją jego niskiego popytu były ogromne problemy finansowe firmy pana Forda, a lekarstwem na nie miał być nowo opracowany Model T, który z założenia był prosty, tani i dostępny dla każdego.

Nowy model wyposażony został w czterocylindrowy silnik o mocy 21 KM i pojemność 2892 cm^3. Masa pojazdu wynosiła 540 kg, co pozwalało na rozwijanie prędkości aż 65 km/h. Miał dwubiegową, planetarną przekładnię pozwalającą jechać zarówno do przodu, jak i do tyłu. Samochód ten nie miał jednak pompy paliwa, a zasilanie gaźnika odbywało się na drodze grawitacji. Mając mało paliwa pojawiały się więc trudności przy jechaniu pod górę, co stanowiło poważną wadę konstrukcyjną tego pojazdu.

Za przyjemność kupna takiego samochodu trzeba było zapłacić początkowo 890 dolarów. Przy średnim zarobku robotnika, wynoszącym w tamtym okresie około $5 dziennie, był on stosunkowo łatwo dostępny. Przed przystąpieniem Stanów Zjednoczonych do I wojny światowej i dzięki wzrostowi produkcji, cena spadła nawet do około 300 dolarów. W celu minimalizacji kosztów, prawie wszystkie egzemplarze wyjeżdżające z fabryki miały kolor czarny. Inne kolory były oferowane tylko do 1913 roku. Sukces tego samochodu to nie tylko niska cena ale i wprowadzanie na szeroką skalę części zamiennych.

Zmieniło to zasadniczo rozwijający się wtedy rynek motoryzacyjny. Przed Modelem T każda uszkodzona część musiała zostać wykonana ręcznie lub zakupiona w fabryce za horrendalną kwotę. Ford wprowadził katalog części, które po pewnym czasie można było kupić w każdym sklepie metalowym. Cena ich zakupu była znacznie niższa niż dotychczasowa naprawa samochodu. Spowodowało to, że każdy właściciel mógł naprawić Forda T we własnym zakresie.

Robotnicy pracujący przy fabryce Forda, 1913 r.

Henry Form zrewolucjonizował przy okazji proces produkcji, aby Blaszana Elżbietka (ang. Tin Lizzy) mogła być wytwarzana taniej i szybciej. Wprowadzono taśmę produkcyjną, dzięki której każdy pracownik robił jedno i to samo i nie musiał zaprzątać sobie głowy innymi sprawami. Pod koniec produkcji Forda T wyprodukowanie jednego egzemplarza zajmowało tylko 90 minut, a kolejne egzemplarze opuszczały mury fabryki co 30 sekund. Proces ten był cały czas optymalizowany i dla porównania: produkcja jednego egzemplarza na początkowo trwała nawet 12 godzin.

Gdy na początku lat 20 XX wieku cena Forda T zmalała do 355 dolarów, wielkość produkcji wzrosła aż do 1 250 000 sztuk. Ford T ustanowił światowy rekord w liczbie wyprodukowanych samochodów. Z fabryki wyjechało łącznie 15 mln egzemplarzy. Rekord ten został pobity dopiero w 1972 przy produkcji VW Garbusa w Wolfsburgu.

Prowadzenie Forda T było dosyć oryginalne i niezbyt proste. Posiadał on trzy pedały, z czego jeden z nich służył zarówno jako sprzęgło, jak i mechanizm wybóru pierwszego oraz drugiego biegu do jazdy do przodu, kolejny służył do jazdy wstecz, a trzeci jako hamulec. Wciśnięcie lewego pedału do połowy powodowało rozprzęgnięcie skrzyni biegów (to samo powodowało także zaciągnięcie hamulca ręcznego). Wciśnięcie go do końca powodowało jazdę do przodu na pierwszym biegu, a puszczenie całkowicie - jazdę na drugim (szybkim) biegu. Środkowy pedał służył do jazdy wstecz, a prawy do hamowania pojazdu. Oddziaływał on bezpośrednio na wał napędowy, a przez niego na tylne koła. Prędkość obrotów silnika regulowało się manetką przy kierownicy.

Instrukcję obsługi w postaci filmu (w języku angielskim) można obejrzeć poniżej:

Ze względu na nietypowy sposób prowadzenia Modelu T, w powojennej Polsce wprowadzono specjalną kategorię IIB uprawniającą do prowadzenie tylko jednego pojazdu, Forda T.