[Zdarzyło to się...] 1049 lat temu. Wielka Księżna Olga Kijowska

Zdarzyło to się… 1049 lat temu, w dniu 11 lipca 969 roku, zmarła Wielka Księżna Olga Kijowska. Za życia była najgorszym wrogiem jakiego mieli Drewlanie. Księżna nie żyje od ponad tysiąca lat, ale animozje pomiędzy niektórymi narodami z nią związanymi powodują do dnia dzisiejszego zainteresowanie historyków jej osobą. Kim była ta niezwykła kobieta i jak to się stało, że została świętą kościołów katolickiego i prawosławnego?

Wielka Księżna Olga Kijowska (ikona świętej)

Szeroką relacje z życia Wielkiej Księżnej Olgi można znaleźć w „Powieść minionych lat” (kronika funkcjonuje również pod tytułami: „Powieść doroczna” i „Kronika Nestora”) jest to staroruski latopis, opisujący dzieje państwa ruskiego od czasów przybycie Ruryka do Nowogrodu Wielkiego do początku XII wieku. Spisane zostało przez mnicha Nestora, który był historykiem Wielkiego Księcia Światopełka II Michała, a swoją kronikę pisał około sto lat po śmierci Wielkiej Księżnej Olgi. W odniesieniu do czasów z przed tysiąca lat „Kroniki Nestora” wydają się najbardziej wiarygodnym źródłem wiedzy na temat tamtego okresu.

Księżna Olga pochodziła z Waregów, czyli w zasadzie była z pochodzenia Wikingiem, którzy przybyli do Rusi w VIII wieku. W 902 roku została wydana również za Warega, gdyż Wielki Książę kijowski Igor Rurykowicz był synem protoplasty dynastii Rurykowiczów – księcia nowogrodzkiego Ruryka. Książę kijowski miał najwięcej problemów z podbiciem plemienia Drewlan, żyjących w dzikich puszczach na południe od Prypeci. Drewlanie byli plemieniem wschodnich Słowian zamieszkujących obszar Polesia i prawobrzeżnej Ukrainy, na zachód od wschodnich Polan i wzdłuż dolnego biegu rzek Teterew, Uż oraz Uborć. Drewlanie musieli opłacać podatki dla księcia Igora.

Kniaź Igor wymusza haracz od Drewlan

W 945 roku zbuntowali się i przestali płacić podatki księciu. Wielki Książe Igor nie mógł tego znieść i starał się przymusić Drewlan do płacenia podatków, dlatego wybrał się do nich z wyprawą wojenną, ale wygląda na to, że nie doceniał przeciwnika, gdyż zabrał ze sobą zbyt mało ludzi. W efekcie zasadzki jaką zorganizowali Drelawnie zginął. Tak śmierć księcia opisał bizantyjski historyk Leon Diakon:

Pochylili dwie brzozy do stóp księcia i przywiązali je do nóg; potem znowu wyprostowali drzewa, rozrywając w ten sposób ciało księcia.

Zaprezentowanie Księżnej ciała jej zamordowanego męża.

W chwili śmierci Wielkiego Księcia Igora, jego syn książę Światosław miał zaledwie trzy lata, dlatego też księżna Olga przejęła władzę na Rusi Kijowskiej i rządziła jako regentka w imieniu syna, dopóki nie będzie wystarczająco duży, żeby rządzić samodzielnie. Na nieszczęście dla Drewlan nie znali oni księżnej, przez co jej nie doceniali.

Po zabiciu Wielkiego Księcia Igora, w celu zabezpieczenia swoich ziem i zawarcia pokoju Drewlanie wysłali do księżnej posłańców z propozycją poślubienia ich księcia Mała. Gdyby ich plan się udał, książę rządził by Rusią Kijowską i można by połączyć Ruś Kijowską i Drewlan w jedno polityczne jestestwo. Według mnicha Nestora, Drewlanie wysłali do księżnej poselstwo wraz z dwudziestoma „najlepszymi ludźmi”. Jak wspomniałem, nie docenili księżnej, która w zemście za zamordowanie męża rozkazała ich wszystkich pochować żywcem.

Ponieważ wysłannicy księcia Mała zostali zabici, nie mogli już przekazać odpowiedzi księżnej na propozycję małżeństwa. W tych okolicznościach Wielka Księżna Olga Kijowska wysłała swojego przyjaciela do księcia Mała za odpowiedzią, że przyjmuje jego propozycję, wymaga jednak, żeby jego najlepsi ludzie towarzyszyli jej w drodze do siedziby księcia. Powiedziała, że jej ludzie muszą zobaczyć, jak podróżuje, w tak znakomitej kompanii, żeby połączyć się z księciem, wtedy jej ludzie zaakceptują te małżeństwo i jego następstwa.

Książę Mał zakochał się w tym, widząc już siebie na tronie Rusi Kijowskiej wysłał do księżnej Olgi swoich najlepszych ludzi, wszyscy z nich byli wysoko w hierarchii i rządzili ziemiami Drewlanów. Po ich przybyciu księżna przywitała ich serdecznie, strudzonych długą podróżą zaprosiła do odświeżenia w łaźni. Odrzucenie tej oferty byłoby niegrzeczne, a poza tym z chęcią skorzystali z możliwości kąpieli po długiej podróży, którą im zaoferowano. Gdy tylko wszyscy weszli do łaźni, zablokowała drzwi i spaliła cały budynek ze znajdującymi się wewnątrz Drewlanami.

Zgładzenie posłańców księcia Mała podczas kąpieli w łaźni

Książę Mał nie miał pojęcia co się stało z żadną z jego misji dyplomatycznych, gdyż wszyscy zostali zabici, pierwsi pochowani żywce, a drudzy spaleni w łaźni. Po tym wszystkim Wielka Księżna Olga Kijowska udała się do Iskorostenia, by wyprawić tryznę na rzecz zmarłego męża, zaapelowała do Drewlan o udział w pogrzebie jej męża Wielkiego Księcia Igora, żeby wyrazili dobrą wolę i oddali mu cześć biorąc udział w pogrzebie i uczcie wydanej na tę okoliczność. Według „kroniki Nestora” na pogrzebie pojawiło się około 5 tysięcy Drewlan. Służba czekała na nich, gdy wszyscy byli już całkowicie pijani, jej żołnierze napadli na nich i wszystkich zabili.

Po tym wszystkim księżna uważała, że Drewlanie zostali wystarczająco osłabieni, żeby mogła zrealizować resztę swojego plany zemsty za śmierć męża. Poprowadziła swoją armię i przystąpiła do oblężenia stolicy Drewlan – Iskorostenia. W trakcie oblężenia księżna ponownie zdała się na podstęp, poinformowała mieszkańców miasta, że zrezygnuje z oblężenia, gdy mieszkańcy w formie symbolicznego hołdu podarują jej ptaki, chciała trzech gołębi i trzech wróbli od każdej rodziny. Mieszkańcy Iskorostenia przystali chętnie na jej propozycję, szybko zebrali ptaki i oddali je armii u bram miasta.

Wielka Księżna Olga podarowała każdemu z jej żołnierzy gołębia lub wróbla i kazała im przyczepić mały zapalnik z siarką, zawinięty w lekki materiał do jednej nogi każdego ptaka. Gdy zapadła noc, żołnierze zapalili siarkę i wypuścili ptaki, które natychmiast wróciły do miasta, gołębie do swoich gołębników, a wróble do gniazd pod okapami domów.

Spalenie stolicy Drewalan - Iskorostenii.

Według mnicha Nestora, nie było w osadzie domu, który nie zostałby spalony całkowicie, trudno było gasić pożary, gdy niemal wszystkie domy zostały podpalone jednocześnie. Ludzie uciekali z płonącego miasta, wprost w ręce żołnierzy księżnej, którzy ich pojmali. Część z ludzi została wymordowana, innych księżna podarowała swoim oddanym żołnierzom jako niewolników, ale ocaliła część mieszkańców miasta, którym poleciła odbudowę grodu, żeby później ściągać od nich podatki. Co do losu księcia Mała, to najprawdopodobniej zginął w trakcie walki.

Ostatnia wzmianka na temat Drewalów w „Kronikach Nestora” informuje, że w 1136 roku Wielki Książę kijowski Jaropełk II Włodzimierzowic oddał te ziemie Cerkwi Narodzenia Bogurodzicy Dziesięcinna w Kijowie.

Wielka Księżna Olga Kijowska była pierwszą władczynią Rusi Kijowskiej, która przeszła na chrześcijaństwo, stało to się około 10 lat po tym, jak pochowała posłów księcia Mała. Dzięki jej staraniom w szerzeniu chrześcijaństwa w całym kraju, po śmierci została ogłoszona świętą. Jest uznawana za świętego przez wschodnią cerkiew prawosławną, greko-katolickie kościoły ruski i ukraiński oraz kościół rzymsko-katolicki.

Jej syn książę Światosław nie podzielał zafascynowania matki chrześcijaństwem, spędzał większość czasu na wyprawach wojennych, a jego matka nadal rządziła Rusią Kijowską, mieszkając w Wyszogrodzie z wnukami, którym przekazała swoje chrześcijańskie nauki. Chrześcijaństwo stało się oficjalną religią państwową, dopiero po śmierci jej syna, za rządów jej wnuka Wielkiego Księcia Kijowskiego Włodzimierza I Wielkiego.

Także więc przykład Wielkiej Księżnej Kijowskiej Olgi, zwanej również Olga Mądra, dowodzi, że w czasach wczesnego chrześcijaństw nie każdy święty był aż tak święty jak tego oczekują współczesne religie.

Źródła:
Olga of Kiev
Olga Kijowska
Drewlanie
Drevlians

---

Subiektywne opracowanie, które ma na celu przybliżyć czytelnikowi w sposób przystępny wydarzenia historyczne, wspomagałem się materiałami z Wikipedii i innymi. Obrazy pochodzą z Wikimedia na licencji CC0.