Krzyże w polach, czyli zapomniana tradycja święcenia pól.

W tym roku mija 100-lecie odzyskania przez Polskę Niepodległości. To dobry moment aby poruszyć temat 100-letnich krzyży znajdujących się na polach w miejscowości gdzie się wychowywałem.

Tradycja święcenia pól istniała tutaj od zawsze. Najstarsi mieszkańcy do dziś przekazują informacje o tym rytuale religijnym, który był dość nietypowy w tej części Polski i niezwykle podniosły. Prawdopodobnie już za życia hr. Kajetana Kickiego (zm. 1878) mieszkańcy obchodzili to święto.

Na czym polegały obchody święcenia pól?

Kryniczki, Orłów Murowany i Orłów Drewniany w obrębie swoich miejscowości posiadały po cztery krzyże. Krzyże wykonane z dębu okalały wieś. Każdy z nich posiadał również datę powstania. W miejscowości Kryniczki pozostały tylko dwa. Dziś ciężko ujrzeć datę, ale przy dokładniejszym przyjrzeniu się na podstawę krzyża widzimy datę 1909 oraz 1912.
W żadnych innych miejscowościach nie przetrwał ani jeden.

Obchody pół były zwieńczeniem żniw. Miały na celu podziękowanie Bogu za udane zbiory oraz niosły za sobą prośbę udanych zbiorów w następnym roku.

Cztery krzyże oznaczały stację. Wsie nie posiadały kościoła.(Istniał drewniany spalony przez Rosjan) Najbliższy znajdował się 12 km dalej. W takiej sytuacji kapłan przyjeżdżał na obchody. Sam rytuał religijny polegał na obejściu pieszo wszystkich czterech stacji gdzie znajdowały się wspomniane dębowe krzyże. Kapłan wraz z wiernymi przemieszał się z jednego punktu do drugiego. W każdym roku jedna rodzina ze wsi dbała o jeden z wybranych krzyży. Ich obowiązkiem było zadbanie o to miejsce oraz przygotowanie prowizorycznego ołtarza. Sam ołtarz był skromny, stół oraz obrus musiał zastąpić prawdziwy ołtarz. Przyozdabiano je płodami rolnymi, w wazonach wykonanych z plecionki znajdowały się kłosy zbóż.
Cały rytuał trwał prawie cały dzień. Samo obejście wsi i obrządek z modlitewny trwał bardzo długo.
(Krzyż w okolicach Kryniczek. Najlepiej dojrzeć w okresie jesienno-zimowym.)

Inne znaczenie krzyża w polu.

Krzyż nie służył jedynie do obrządku święcenia pól. Przedstawiony powyżej miał też inne religijne i duchowe zastosowanie.
Zazwyczaj krzyż stawiany był przy drodze. To był drogowskaz a zarazem przystanek dla podróżujących, ale tym razem...
Krzyż był tutaj pierwszy i znajdował się po środku pól. Ustawiany był jako ochrona przed burzami oraz innymi niszczącymi plony zjawiskami atmosferycznymi.
Mieszkańcy zawsze o te miejsca dbali. Przed pracą na polu wielu z nich przystawało tu na choć kilka minut by pomodlić się o łaski i zdrowie.

Bliżej Boga.

Krzyży na tych terenach było znacznie więcej. Liczne wojny, konflikty oraz nieprzychylne zjawiska atmosferyczne na tych terenach sprawiły, że ogromną rolę odgrywały tutaj symbole religijne. Sama historia pokazała, że nie raz mieszkańcy musieli walczyć za swoją wiarę kiedy to Rosjanie chcieli zniszczyć wszystkie krzyże i na tych miejscach postawić krzyż prawosławny. Według lokalnej legendy jeden z mieszkańców oddał życie za to miejsce( miał przywiązać się do krzyża, został skatowany i powieszony).
Jak to legendy. Ile w tym prawdy niestety nie wiem, ponieważ nie posiadam danych o tej osobie. Same przekazy są zbyt ogólnikowe.

Uważano, że Bóg a krzyż symbol pomoże w trudnych czasach. Przywiązywano ogromną rolę do tego aby plony z roku na rok wzrastały. Jeśli w danym okresie zbiory były mizerne obwiniano siebie pytając ,,może popełniłem jakiś grzech?,,
Łaska Boga wynikała tylko i wyłącznie z dobrego lub złego postępowania.
Krzyż i opieka nad nim w danym roku była dla rodziny błogosławieństwem i niezwykłym wydarzeniem.
(screen z Google Maps)

Zielony kolor oznacza miejsca gdzie do dziś istnieją krzyże. Czerwony to krzyże, które niestety nie przetrwały naszych czasów.
Jak to jest, że drewniane krzyże przetrwały ponad 100 lat? Odpowiedź jest prostsza niż nam się może wydawać. Mimo, że sam rytuał święcenia pół już został zapomniany. Ostatni odbył się przed wybuchem drugiej wojny światowej. To mieszkańcy i ich dzieci starali się ze wszystkich sił dbać o te miejsca. Na krzyżach widzimy ślady olejowania, malowania czy otulania spodu papą i olejem. Same miejsca są mocno zakrzaczone. Deszcz i wiatr nie jest im straszny.
Ostatnie lata pokazały, że za kilka lat te miejsca znikną. Pokolenie mojej prababci i babci dbało o te miejsca. Od początku lat 90-tych nie widzę żadnych pozytywnych zmian. Krzyże się sypią i wyginają. Napisy są bardzo słabo widoczne, ale stalowe elementy (Chrystus) zniknął!

To przykre, że nie ma w internecie ani jednej informacji o tym rytuale religijnym. Dziwne, że lokalni regionaliści i historycy tym tematem w ogóle się nie interesują.
Interesują się tylko dopłatami z UE i wykopaliskami gdzie można znaleźć coś co jest cenne.
Czas nie stoi w miejscu. Przyjedzie taki moment kiedy będziemy mogli tylko powspominać te miejsca.