Kengtung History

က်ိဳင္းတံုၿမိဳ႕ရိုး ၿမိဳ႕တံခါးအေၾကာင္း

က်ိဳင္းတံုရာဇဝင္ "ဆစ္ေဆာက္ဖတ္တူဟိုမူယန္းခမ္း'' ဆိုတဲ့စကားနဲ႔အညီ ဆစ္ေဆာင္= 12 ဖတ္တူ= တံခါး ဟိုမူယန္းခမ္း=ဝက္ေခါင္းပံု ယန္းခမ္းတံခါး က်ိဳင္းတံုဆိုတာ ေရွးပေဝသဏီ ေစာ္ဘြားလက္ထပ္ေခတ္အဆက္ဆက္မင္းလုပ္အုပ္ခ်ဳပ္လာခဲ့တဲ့ ဂံုရွမ္းလူမ်ိဳးတို႔ရဲ့ မင္းေနျပည္ေတာ္ ေခမရဌ္တိုင္းျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ထို႔ေၾကာင့္ မင္းေနျပည္ေတာ္အဂၤါရပ္နဲ႔အညီ ေဟာ္နန္းေတာ္အေဆာင္ေဆာင္ ၿမိဳ့ရိုး က်ံဳး ၿမိဳ႕တံခါးမ်ားျဖင့္တစ္ခ်ိန္က ဘုန္းမီးေနလ ထြန္းေတာက္ခဲ့တဲ့ ျမိဳ႕ေတာ္ႀကီးျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ၿမိဳ႕တံခါးႀကီး ၁၂ေပါက္ႏွင့္ခံတပ္ႏွစ္ခုရွိခဲ့သည့္ ျမိဳ႕ျဖစ္ပါတယ္။ ခံတပ္တစ္ခုကေတာ့ ယန္းခမ္းဝက္ေခါင္းပံု တံဆိတ္ရွိ ယန္းခမ္းတံခါး ရွိျပီး ခံတပ္ရွိခဲ့ပါတယ္။ ခံတပ္ေနက္တစ္ခု ကေတာ့ စြမ္မြန္းသစ္တစ္ပင္ကုန္းေနရာဟု ခန္႔မွန္းရေပသည္။ ၿမိဳ႕ရိုးတည္ေဆာက္တဲ့ပံုသဏၭန္ဟာ အရမ္းကိုေရွးၾကလွပါတယ္ မ်ားေသာအားျဖင့္ ေႏွာင္းပိုင္းေခတ္မွာ ၿမိဳ႕ရိုးၿမိဳ႕တာကို ေလးေဒါင့္ပံုတည္ေဆာက္ၾကပါတယ္ ေလးေဒါင့္မတိုင္ခင္ေရွးၾကတဲ့ၿမိဳ႕ရိုးပံုစံကေတာ့ Lanna ယဥ္ေက်းမႈအယံုၾကည့္တစ္ခုအရ ၿမိဳ႕ကိုမဂၤလာရွိေစရန္ ခရုသင္း ပံုစံတည္ေဆာက္တက္ၾကသည့္ ႏွစ္ေပါင္း ေထာက္ေက်ာ္ၾကာျမင့္ျပီျဖစ္တဲ့ Phrae ၿမိဳ႕ေတာ္ၿမိဳ့ရိုးသည္ ခရုသင္းပံုစံျဖစ္သည္ က်ိဳင္းတံုၿမိဳ့ ရိုးပံုစံသည္လည္းခရုသင္းပံုစံကဲ့သို႔ ယူထားခ်င္းျဖစ္ပါတယ္ ဤအယူအစသည္ ရွမ္းလူမ်ိဳးတို႔၏ယံုၾကည္ခ်က္တစ္ခုျဖစ္သည္။
ၿမိဳ႕ေတာ္သည္ေတာေတာင္ထူထပ္ကူကုန္းျမင့္ေပၚတည္ရွိေသာေၾကာက္ ေရက်ံဳးမတူးေဖာ္ႏူိင္ဘဲ ေျမက်ံဳးအျဖစ္သာထားရွိသည္ကိုေလ့လာျမင္ေတြ႔ရေပသည္ ။ ရြံက်ံဳး ေရက်ံဳး ဆူးက်ံဳး အစရွိသည့္က်ံဳးအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိသည့္အနက္ က်ိဳင္းတံုက်ံဳးမွ ေျမက်ံဳးအမ်ိဳးစားျဖစ္ေပသည္။ ပထမဦးစြာ က်ိဳင္းတံုေစာ္ဘြားႀကီး (ေကာင္ရတနေဖးရီး) လက္ထပ္ေတာ္တြင္တည္ေဆာက္ခဲ့ခ်င္းျဖစ္သည္ သို႔ေသာ္ ေခတ္အဆက္ဆက္စစ္ေဘး ဒဏ္ကိုခံနိုင္ရန္ျပဳျပင္လာခဲ့ၾကသည္ မူလတည္ရွိေသာ ျမိဳ႕တံခါးရွစ္ခု မွာ ေက်ာက္သားျဖင့္တည္ေဆာက္ထားသည္
၎ျမိဳ႕တံခါးရွစ္ခုအမည္မွာ (1-ဖတ္တူပါလွ်ံ)
(2-ဖတ္တူက်ိန္းလန္ (3-ဖတ္တူငမ္ဖ)(4-ဖတ္တူေနွာင္ဖါ) (5-ဖတ္တူက်ိတ္မိန္း) (6-ဖတ္တူယန္းခမ္း) (7-ဖတ္တူေနွာင္လိတ္)(8-ဖတ္တူယန္းပိမ္)တိုျဖစ္ပါတယ္။ ဖတၱဴ ခ ဖတ္တူရဲ့အဓိပၸါယ္ကေတာ့ တံခါးျဖစ္ပါတယ္။
ထို႔ေနာက္ က်ိဳင္းတံုေစာ္ဘြားႀကီး (ေစာဝ္မဟာခနန္) ဘြဲ႔ေတာ္= ေစာဝ္ဖွလံု ေခမာရဌမဟာ သီဟပဝရသုဓမၼရာဇာ ဘူမိႏၵဓိပတိရာဇ ဘြဲ႔ေတာ္ကို ျမန္မာဘုရင္ ပဒံုမင္းေပးအပ္တဲ့ ဘြဲ႔ေတာ္ျဖစ္ပါတယ္။ ေစာဝ္မဟာခနန္လက္ထပ္ေတာ္မွာ စစ္ဒဏ္ေၾကာင့္ပ်က္စီးေနေသာၿမိဳ႕ရိုး ၿမိဳ႕တံခါးမ်ားကိုျပန္လည္ျပဳျပင္ပါတယ္ (1819) ခုႏွစ္မွာ က်ိဳင္းတံုၿမိဳ႕ရိုးၿမိဳ႕တာကို ျပဳျပင္တိုးခ်ဲ႕ပါတယ္ သံုးႏွစ္အၾကာတည္ေဆာက္ခဲ့ရပါတယ္ ေလးမိုင္နဲ႔ တစ္ဖါလံုအရွည္ရွိၿမိဳ႕ရိုးႀကီးနဲ႔က်ံဳးကို (1833)ခုႏွစ္မွာအျပီးသက္ပါတယ္ ေနာက္ပိုင္းတိုးခ်ဲ႕တည္ေဆာက္တဲ့ၿမိဳ႕တံခါး 4 ခုကေတာ့ (1-ဖတ္တူကိုင္ဟိုင္) (2-ဖတ္တူဖါယန္) (3-ဖတ္တူနမ့္ေဝၚအြဲ ခ ယန္းကုန္း) (4-ဖတ္တူမဂၤလ) တို႔ျဖစ္ပါတယ္ ေရွးတစ္ခ်ိန္က ၿမိဳ႕ရိုးမ်ားေပၚတြင္ သူရဲခိုမ်ားပါဝင္ေၾကာင္း သမိုင္းမွတ္တမ္းမ်ားတြင္ ေလ့လာျမင္ေတြ႔ရပါတယ္။ စုစုေပါင္း က်ိဳင္းက်ိဳင္းတံုျမိဳ႕တံခါး 12ေပါက္မွာ
1=မဂၤလာတံခါ (ယခု ေလယာဥ္ကြင္းလမ္း ေကာင္းဆန္းရြာအနီး)
2=ပါလွ်ံတံခါး (ယခု အမွတ္ (၃)ရပ္ကြက္ လြယ္ေမြလမ္းမ) 2013တြင္ျပဳျပင္
3=က်ိဳင္းလန္းတံခါး (က်ိဳင္းလန္းရပ္ တာခ်ီလိတ္လမ္းမ)
4=ငမ္ဖတံခါး (သစ္တစ္ပင္ကုန္းရွိ စြမ္မြန္းေက်ာင္းႏွင့္ဝါးေက်ာင္း)
5=ဖါယန္တံခါ (ကုန္းေက်ာင္းရပ္မွ ထတ္ရွဲန္မိန္းေစတီသြားလမ္း)
6=က်ိတ္မိန္းတံခါး (က်ိတ္မိန္းအခါရြာအနီး)
7=ယန္းခမ္းတံခါး (ေတာင္ႀကီးလမ္းမစြမ္ဆတ္ကုန္း)
8=ေနွာင္လိတ္တံခါး (ႏြဲ႔ေနာရပ္ႏွင့္ေနာင္လိတ္ရြာအၾကား)
9=ေနာင္ဖါတံခါးႀကီး (ေနာင္ဖါရြာ မိန္းယန္းလမ္း)
10=ကိုင္ဟိုက္တံခါးႀကီး (ႏြဲ႔ေနာရြာမွ ယန္းပိန္ေရတြင္းလမ္း) ကိုင္ဟိုင္အဓိပၸါယ္ကေတာ္ ထြက္သြားတဲ့ၾကက္ေတာင္ ျပန္ဝင္လို႔မရဘဲငိုတဲ့တံခါးလို႔ အဓိပၸါယ္ရပါတယ္
11=ယန္းပိန္တံခါးႀကီး (ေခမင္းေက်င္းအနီး) တစ္ခ်ိန္က လူေသအေလာင္းထုတ္ရာ ထြက္သည့္တံခါးျဖစ္ပါတယ္
12=ယန္းကုန္းတံခါးသို႔မဟုတ္ နမ့္ေဝၚအြဲတံခါး (ယန္းကုန္းရြာ ရပ္ကြက္(၄) ရံုးေနရာ ယန္းကုန္းမွကတ္ဖရြာသြားလမ္းတို႔ျဖစ္ပါတယ္။
ဒါကေတာ့ က်ိဳင္းတံုၿမိဳ႕ရိုးၿမိဳ႕တာနဲ႔ပတ္သက္တဲ့ သမိုင္းတစ္စိတ္တစ္ေဒသသိရွိနားလည္ေစရန္ ရွားပါးသမိုင္းဓါတ္ပံုမ်ားကို မူရင္းပိုင္ရွင္မ်ားထံမွ ရွာေဖြျပီး တင္ေပးလိုက္ရပါတယ္။

source - Tai History
photo from google