Türk edebiyatının gelişim süreci farklı sanat anlayışlarının birbirinin yerini alması ile ilerlemiş ve egemenliğin 'eski' olandan 'yeni' olana geçmesi şeklinde olmuştur. Edebiyatımızın Batı etkisindeki temsilci akımlarından olan Birinci yeniciler veya Garip Akımı olarak bilinen sanat akımı da aynı sürecin bir ürünüdür. Garip Akımının oluşum sürecini incelemeden evvel önceki akımların neler olduğunu sıralayalım ki, eski-yeni çatışmasını daha iyi görebilelim.

Türk edebiyatının Batı Etkisindeki Gelişim süreci şu şekildedir;

• Tanzimat Edebiyatı
• Servet-i Fünun Edebiyatı
• Fecr-i Ati Edebiyatı
• Milli Edebiyat
• Beş Hececiler
• Cumhuriyet dönemi Türk edebiyatı
• Yedi Meşaleciler
• Birinci Yeniciler (Garip Akımı)
• İkinci Yeniciler
• Toplumcu Gerçekçiler
• Maviciler
• Hisarcılar

Eski-Yeni Çatışması Nedir ?

Türk edebiyatının gelişiminde Tanzimat döneminden itibaren değişiklikler birbirini takip etmişti. Tanzimat döneminden önce edebiyat İslamiyet etkisinde gelişmekteydi ve bu dönemde “Divan edebiyatı” egemenliğini sürdürmekteydi. Tanzimat’tan sonra ise edebiyat yön değiştirerek batının etkisi altına girmeye başlamıştı. Bu değişiklik yazarlar ve şairler arasında yankı uyandırmış ve iki farklı grubun oluşmasına yol açmıştı. Bu kutuplaşmanın sonucunda Divan edebiyatı “eski”, Batı etkisindeki edebiyat ise “yeni” olarak anılmaya başlandı. Bu iki edebiyat taraflarının arasındaki tartışmalar ve atışmalar da, eski-yeni çatışması veya tartışmaları olarak anıldı.

Garip Akımı Mensupları

Türk edebiyatı tarihinde 1940lı yıllara gelindiğinde şiirde serbest biçim ortaya çıkmış ve yayılmaya başlanmıştı. İşte tam da böyle bir ortamda bir araya gelen üç arkadaş Orhan Veli Kanık, Melih Cevdet Anday ve Oktay Rıfat Horozcu Garip akımını oluşturmuşlardır. Bu üç arkadaş Ankara’da lisede okurken tanışmış ve sanatlarını birleştirmişlerdi.
Garipçiler olarak tabir edilen bu şairlerimiz şiire yeni bir anlayış, bir üslup getirmek istemiş, şiirin yapısında köklü değişikliklere gitmek istemişlerdi. Bu gayelerini Varlık dergisinde bir araya gelerek oluşturdukları şiirlerini “Garip” adlı bir kitapta toplayarak gerçekleştirmişlerdir.

Garip Şiirin Özellikleri

• Şiirlerinde ölçü ve kafiye kullanmazlar.
• Serbest ölçü ile şiirlerini yazmışlardır.
• Sıradan söyleyişler ve halk ağzı, gündelik konuşmalar şiire yansıtılmıştır.
• Sıradan insanlar, halktan bireyler şiirin konusunu oluşturur.
• Süslü ve sanatlı, ağır bir dil yerine yalın anlaşılır dil kullanmışlardır.
• Toplumdaki sorunları, şiirin akışına uydurarak kullanmışlardır.
• Sürrealizm ve dadaizmin de izleri görülmektedir.

Orhan Veli Kanık (1914-1950)

“Yirmi yaşımızı dolduralı bir iki seneden fazla olmamıştı; beylik kalıplar, beylik oyunlar, beylik dünyalar içinde bunalmış kalmış olan şiire yeni imkânlar arayalım dedik. Şiire yenidünyalar, yeni insanlar sokarak, yeni söyleyişler bularak şiirin sınırlarını biraz daha genişletmek istedik”. -Orhan Veli Kanık

Orhan Veli’nin edebiyat yolculuğu Ankara’da yaşadığı dönemde lisede başlamıştı. Yüksek Öğrenimine ise İstanbul üniversitesi Felsefe bölümünde devam etti. Üniversite hayatı boyunca da edebi yönünü geliştirmiş ve sürekli aktif olmuştur. Oldukça başarılı ve yetkin bir öğrenci olmasına rağmen edebiyata duyduğu yoğun ilgisi onun okuduğu okulu bırakmasına neden oldu ve Ankara’ya geri döndü. Elbette bu bırakış yeni başlangıcın ayak sesleriydi.

Aynı sene içinde ilk şiirlerini “Varlık dergisinde” yayınladı. Yazdığı temaları ise çocukluk anıları, özlem, aşk gibi duygusal konulardı. Ayrıca ilk eserlerinin bir kısmında “Mehmet Ali Sel” takma adını kullandı. Başarılı bir şekilde ismini duyuran ve üne kavuşan Orhan Veli, sonrasında diğer iki arkadaşıyla birlikte çıkarttıkları eserleriyle Garip akımını oluşturmuşlardır. Türk edebiyatındaki bu akımın öncüsü olmuştur.

Hayatının sonlarına doğru ise geçirdiği bir kaza sonucu düşüp ayağını incitmiştir. İstanbul’a arkadaş ziyaretine gittiği bir sırada fenalaşarak hastaneye kaldırılan Orhan Veli, beyin kanaması sonucunda girdiği komada hayatını kaybetmiştir.
Eserlerinden bazıları: Garip (1941), Garip (1945, yeniden düzenlenmiş), Vazgeçemediğim (1945), Destan Gibi (1946), Yenisi (1947), Karşı (1919), Nasrettin Hoca Hikayeleri (1949), Bütün Şiirleri (1951)

GÜZEL HAVALAR

Beni bu güzel havalar mahvetti,
Böyle havada istifa ettim
Evkaftaki memuriyetimden.
Tütüne böyle havada alıştım,
Böyle havada aşık oldum;
Eve ekmekle tuz götürmeyi
Böyle havalarda unuttum;
Şiir yazma hastalığım
Hep böyle havalarda nüksetti;
Beni bu güzel havalar mahvetti.
Orhan Veli Kanık

Melih Cevdet Anday (1915-2002)

“Biz üç arkadaş, öğrenciliğini hiç yaşamadık şiirin, ustalarımız olmadı...” Melih Cevdet Anday

Melih Cevdet 1915’te İstanbul’da doğdu. Ankara Gazi lisesinden mezun olduktan sonra yükseköğrenimini yapmak için Belçika’ya gitmiştir. Burada sosyoloji eğitimi aldıktan sonra yurda geri dönen Melih Cevdet, İlk şiiri olan “Ukte”yi varlık dergisinde çıkartmıştır.

Garip akımına bağlı kalıp eserlerinde uyak ve ölçü kaygısı duymadan yalın bir dil kullanmıştır. Onu çocukluk arkadaşı Orhan Veli’den ayıransa şiirlerinde kullandığı “duygu” anlayışıdır. Toplum ve insan değerlerini savunan şair, eserlerinde kavgacı bir tarzı benimser.

1960 yılından sonraki dönemde şiirlerinde mitolojik unsurlara yer vermeye başlamıştır. Onun bu döneminin ilk eseri ise “Kolları Bağlı Odysseus” ismini verdiği eseridir. 1975 sonrasında ise eserlerinde bir filozof veya halk ermişi edasıyla yeni sorunlar ve yeni çözüm arayışlarına yönelir.

Özellikle şiirleriyle tanınan Melih Cevdet, şiirin yanı sıra; roman, deneme, tiyatro, gezi, anı türünden de eserler vermiştir.
28 Kasım 2002 tarihinde, solunum ve böbrek yetmezliğinden dolayı 87 yaşında aramızdan ayrıldı.

Bazı şiirleri; Garip, Rahatı Kaçan Ağaç, Telgrafhane, Yan Yana, Tanıdık Dünya, Yağmurun Altında, Kolları Bağlı Odysseus, Göçebe Denizin Üstünde, Teknenin Ölümü, Sözcükler, Ölümsüzlük Ardında Gılgamış, Güneşte

Fotoğraf

Dört kişi parkta çektirmişiz,
Ben, Orhan, Oktay, bir de Şinasi...
Anlaşılan sonbahar
Kimimiz paltolu, kimimiz ceketli
Yapraksız arkamızdaki ağaçlar...
Babası daha ölmemiş Oktay'ın,
Ben bıyıksızım,
Orhan, Süleyman efendiyi tanımamış.

Ama ben hiç böyle mahzun olmadım;
Ölümü hatırlatan ne var bu resimde?
Oysa hayattayız hepimiz.
Melih Cevdet Anday

Oktay Rıfat Horozcu (1914-1988)

“Üç kafadar, çocukluktan delikanlılığa el ele geçtik. Dünya nimetlerini bir arada tattık. Şiir bizim için yaşamaktan ayrı bir şey değildi. Hayalimizi, duygularımızı, düşüncelerimizi ortaklaşa kullandık. Bu macerada da el ele yürümek bizi birbirimize büsbütün bağladı.” Oktay Rifat Horozcu

10 Haziran 1914'te Trabzon'da dünyaya geldi. İlk şiiri1936'da Ankara Hukuk fakültesini bitirdiği zamanlarda Varlık dergisinde yayımlandı.

İlk şiirlerinde, şehir insanının günlük yaşatılarını işledi. Alay ve yergi ile karışık, yalın bir dille 4-5 dizelik şiirler yazdı. 1944'ten sonra Aile, Yaprak, Yeditepe, Yeni Dergi gibi dergilerde yayınlanan şiirleriyle etkisini arttırdı. Şiirlerinde yer yer düz yazıya kaydı ve yöresel ağızdan argoya kadar günlük dili çok geniş bir yelpazede kullandı. 1960’lı yıllardan sonra giderek soyutlaşan şiirler yazdı. Şiirin yanı sıra roman ve oyun türünde eserler de yayımladı.

Şiirlerinden bazıları; Güzelleme, Yaşayıp Ölmek, Kargayla Tilki, Çobanıl Şiirler, İkilik, Elifli, Aşk ve Avarelik Üzerine Şiirler, Dilsiz ve Çıplak, Âşık Merdiveni, Perçemli Sokak, Aşağı Yukarı, Elleri Var Özgürlüğün, Denize Doğru Konuşma, Koca Bir Yaz, Bir Cigara İçimi.

Perçemli Sokak’tan

Gel bulutsuz masalara yaslan
Elimi tut büyüsün
Yüzüme bak çalsın
İçimdeki çalar saat
Dönüş yollarında sarmaş dolaş
Vapurlar geçsin aramızdan
Oktay Rıfat Horozcu