Największy problem Łotwy

Największym problemem Łotwy są Rosjanie. Zarówno biedni, bo to z tej grupy rekrutują się urlasi (łotewska odmiana gopnika vel dresa/blokersa), jak i bogaci (obrzydliwie bogaci!), którzy wykupują kraj. Rosja to największe zło, Putin pod łóżkiem - największy dziecięcy strach. W przeciwieństwie do Jelcyna, którego Łotysze autentycznie lubili. Gdy zmarł cały kraj płakał. Słaby Prezydent Rosji jest zawsze najlepszy.

Łotewscy nacjonaliści mają spore poparcie. 16,6% w ostatnich wyborach. Nie lubią gejów ani Unii Europejskiej, ale wprowadzenie euro poparli. Na złość Rosji rzecz jasna. Co jakiś czas robią analizy, z których wynika, że najlepiej trzymać się ze Stanami Zjednoczonymi i z Polską. Na złość wiadomo komu.

Według spisu powszechnego z 2011 roku Łotysze stanowią 62% mieszkańców Łotwy. Rosjanie 27%. Do tego dochodzą Białorusini, Ukraińcy i inni rosyjskojęzyczni. W dużej mierze są to ludzie, którzy przyjechali na Łotwę, aby pracować w budowanych przez Sowietów fabrykach. Gdy Związek Radziecki upadł znaleźli się w nie swoim kraju. Łotysze dawali obywatelstwo tylko tym, którzy znali język. Jak ktoś nie zdał egzaminu otrzymywał paszport nieobywatela Łotwy (łot. nepilsoņa pase). Nieobywatel może na Łotwie mieszkać, ale nie może głosować. Mówił mi kiedyś jeden Rosjanin, że wbrew pozorom to jest najlepsza opcja. Z takim paszportem można spokojnie jeździć po całej Unii a do Rosji wjeżdża się bez wizy. A wybory? Cóż, i tak spora część mieszkańców nie bierze w nich udziału. Ci co głosują (bo zdali egzaminy i mają takie prawo) wybierają Centrum Zgody (łot. Saskaņas Centrs) - prokremlowską, lewicową partię łotewskich Rosjan.

Najwięcej Rosjan żyje w Dyneburgu (łot. Daugavpils). 54%. W referendum, które odbyło się w 2012 roku, aż 85% mieszkańców tego miasta opowiedziało się za ustanowieniem rosyjskiego jako drugiego języka państwowego. Przez długi czas uważałem Daugavpils za odpowiednik tolkienowskiego Mordoru. Pamiętam jak w 2010 roku grałem koncert z okazji 90 rocznicy wyzwolenia Łatgalii. Do Dyneburga przyjechaliśmy w nocy. Planu miasta nie mieliśmy. Zajechaliśmy na jakiś parking. Stała taksówka. Wyszedł z niej taksówkarz i przywitał nas zamaszystym: Здравствуйте! A pod nogami leżała gazeta "Russkaja Latvija".

Rosyjski w mieście był dominujący. Czas gra jednak na niekorzyść rosyjskiego żywiołu. Moskwa ma potężne narzędzia w postaci telewizji, prasy, popkultury, pieniędzy... mimo to Rosjanie się łotyszyzują. Coraz mniej jest głosów, że państwo nad Dźwiną jest sezonowe i nie warto uczyć się łotewskiego, bo Matka Rassija jeszcze tu wróci. Coraz mniej Rosjan chce by wróciła. W 2014 roku oglądałem w lokalnej łotewskiej telewizji program. Jakiś krótki materiał z przysięgi tamtejszej obrony terytorialnej. Były oczywiście wywiady. Najpierw zemessargi opowiadali o tym, że chcą bronić kraju. Potem rodzice mówili, że są dumni ze swoich pociech. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że ci drudzy mówili... po rosyjsku. Tak, dzieci Rosjan chcą bronić Łotwy. Wiadomo przed kim.

W 2014 roku przez cztery miesiące mieszkałem w Dyneburgu. Miasto sprawiało wrażenie opustoszałego. Zwłaszcza w dni wolne. Ulice puste. Trochę się zmieniło od 2010 roku. Wiele osób wyjechało. Na ulicy słyszałem jednak sporo łotewskiego. I tylko dwa razy spotkałem kogoś, kto nie chciał ze mną rozmawiać w języku urzędowym. Był jednak jeden dzień, kiedy Mordor triumfował...

W Dyneburgu mieszkałem na ulicy Teatralnej, zaraz obok Parku Dubrovina, w samym centrum miasta. Tego pamiętnego dnia obudziło mnie dudnienie. "Kas ir?!" - pomyślałem. Zaraz jednak uświadomiłem sobie, że jest... 9 maja. Poszedłem do parku, a tam tyle ludzi, ile jeszcze w Dyneburgu nie widziałem. Wszystkie sowieckie dziadki wyszły z bunkrów. A za nimi przyszły całe rodziny. Dodam, że te tłumy przyszły świętować pabiedę koło południa, w dzień roboczy.

1944. Nie, nie chodzi o Powstanie Warszawskie.

Kwiatków i wzruszeń nie brakło.

Druhowie z wojska.

Najmłodsi też świętują pabiedę.

Wieczny ogień od Gazpromu.

Występy na scenie umilały czas zebranym.

Marsz do występu!

Propagandowóz.

9 maja, mauzoleum radzieckich żołnierzy z wiecznym ogniem, grigorijewskie lenty na samochodach to jednak tylko relikt przeszłości. Cień dominacji, która minęła. Łotysze jak tylko mogą przeciwstawiają się rosyjskiej ekspansji kulturowej. Odnoszą na tym polu nawet spore sukcesy. Powoli odbijają Dyneburg. Czuć jednak zmęczenie. Wielu ma już dość tematu, który wiedzie prym od blisko trzydziestu lat. Wspomniane już Centrum Zgody w ostatnich wyborach uzyskało 23%. Był to najlepszy rezultat. Nie pozwolił jednak na samodzielne rządy. Żelazna zasada łotewskich partii politycznych brzmi: nie wchodzić w koalicje z Rosjanami. Coraz częściej jednak pojawiają się głosy, że najbliższe wybory mogą to zmienić. Czy dojdzie do zmęczenia materiału? Przekonamy się już jesienią.

---

Artykuł napisany w ramach tematu pierwszego 28. edycji Tematów Tygodnia.